Adviezen bij flauwvallen (vasovagale syncope)

Vasovagale syncope (VVS) staat voor tijdelijk bewustzijnsverlies (syncope). Het is de meest voorkomende vorm van flauwvallen. Bij vasovagale syncope is sprake van overactiviteit  van een normale bloeddrukreflex waardoor de bloeddruk snel daalt en de hartslag soms langzaam wordt. Hierdoor neemt de doorbloeding van de hersenen af en kunt u kortdurend buiten bewustzijn raken.

Vasovagale syncope kent verschillende oorzaken, in dit geval ook wel ‘uitlokkende factoren’ genoemd: 

• pijn;
• zien van bloed of medische ingrepen (of luisteren naar verhalen hierover);
• angst (bijvoorbeeld voor bloedprikken);
• stilstaan (bijvoorbeeld in de rij, onder de douche, bij een receptie);
• te weinig vocht in het lichaam (bijvoorbeeld door te weinig drinken, ziekte, braken en/of diarree);
• gebruik van bepaalde medicijnen (bijvoorbeeld plaspillen, medicijnen tegen hoge bloeddruk).

Vaak is er sprake van een combinatie van bovenstaande factoren.

Voortekenen van flauwvallen kunnen zijn: 

• een licht gevoel in het hoofd;
• duizeligheid/draaierigheid;
• een klam gevoel;
• zweten;
• slechter zien/zwarte vlekken voor de ogen;
• bleek worden; 
• misselijkheid.

Deze verschijnselen zijn vervelend, maar ook nuttig. Ze waarschuwen u voor het flauwvallen. Als u de waarschuwingen niet tijdig door heeft of negeert, kunt u bewusteloos raken en vallen. De bewusteloosheid duurt meestal nog geen minuut maar voor omstanders lijkt dit vaak wel 5 tot 10 minuten te duren. Tijdens de bewusteloosheid kunnen de armen of benen schokken en het kan zijn dat u uw urine laat lopen. Wanneer er weer voldoende bloed naar het hoofd stroomt, herstelt het bewustzijn zich.

Eén op de drie mensen valt een keer flauw. De meeste mensen overkomt het een of twee keer in hun leven maar sommige mensen hebben het honderden keren. Het kan op alle leeftijden voorkomen. Het komt het meest voor bij jongeren tussen de 12 en 24 jaar en bij mensen boven de 60 jaar. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en het komt ook vaker voor als het ‘in de familie’ zit.

Er is geen test om vast te stellen of er sprake is van VVS. De diagnose wordt gesteld door het verloop van een aanval te vergelijken met wat bekend is over VVS. Dit gebeurt aan de hand van een vraaggesprek met de patiënt en bij voorkeur ook met iemand die bij de aanval aanwezig was. Daarnaast worden andere oorzaken van flauwvallen (zoals bijvoorbeeld een epileptische aanval) uitgesloten.

Elke keer als u flauwvalt, komt er kortdurend te weinig bloed in de hersenen. Of dit op lange termijn gevolgen heeft, is niet bekend, maar bij mensen die vaak zijn flauwgevallen zijn geen afwijkingen vastgesteld. Er is dus geen reden om bang te zijn voor bijvoorbeeld hersenschade. Het probleem van het flauwvallen is vooral dat vallen verwondingen kan veroorzaken. Ook kan VVS mensen beperken in het uitvoeren van hun werk waarbij het gevaarlijk is om plotseling bewusteloos te raken zoals bij het werken met zware machines of als buschauffeur.

Hieronder leest u wat u zelf kunt doen om flauwvallen te voorkomen.

Vermijd risicosituaties

Als u weet welke situaties bij u een aanval uitlokken, probeer deze situaties dan te vermijden.

Bereid u voor op lang staan

Is lang staan, bijvoorbeeld op een receptie, een risico voor u, dan kunt zich voorbereiden door kort vooraf een halve tot driekwart liter water te drinken. Dit verhoogt de bloeddruk voor ruim een half uur.

Drink voldoende/ gebruik voldoende zout

Om een lage bloeddruk te voorkomen is het belangrijk dat u voldoende drinkt (2 liter per dag) en een normale hoeveelheid zout binnen krijgt (dus niet zoutloos eten).

Bloeddrukverhogende bewegingen

Als u het flauwvallen voelt aankomen, ga dan snel zitten of liggen. Hurken kan ook helpen. Staand kunt u de bloeddruk verhogen door de benen te kruisen en ze krachtig tegen elkaar te duwen. Wat ook kan werken is de benen tegen elkaar knijpen en de knieën met kracht te strekken. Dit kan genoeg zijn om flauwvallen te voorkomen en geeft u in elk geval de tijd om te bedenken waar u kunt gaan zitten of liggen. Als het zwart wordt voor uw ogen moet u zorgen dat u zit of ligt.

Het belangrijkste advies voor omstanders is om iemand die flauwvalt of dreigt flauw te vallen, in liggende positie te brengen. Houd iemand niet rechtop of zittend in een stoel; het duurt dan langer voor er weer bloed naar de hersenen stroomt. Als iemand in liggende positie is, kan het helpen om de benen van de patiënt omhoog te houden zodat het bloed sneller naar de hersenen stroomt. Een aanval kan er naar uitzien maar duurt kort en gaat vanzelf weer over.

• Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen of heeft u regelmatig last van VVS? Bespreek dit dan met uw huisarts. 
• Met vragen naar aanleiding van deze folder kunt u terecht bij de Spoedeisende Hulp. Kijk voor meer informatie over de gang van zaken op de pagina van de Spoedeisende Hulp. Of bel naar 088 250 6211

Vindt u iets onduidelijk beschreven? Of ontbreekt er informatie? Dat horen wij graag. U kunt opmerkingen over de tekst doorgeven via [email protected]