Behandeling van osteoporose

Osteoporose wordt ook wel botontkalking genoemd. Bij deze aandoening gaat de botafbraak sneller dan de botaanmaak. De botten verliezen ‘botmassa’ (kalk en andere mineralen) en de structuur van de botten verandert. Hierdoor worden de botten brozer en breken sneller. Letterlijk betekent het woord ‘osteoporose’: bot met openingen (‘osteon’ = grieks voor bot en ‘poros’ = grieks voor opening).

Osteoporose komt veel voor: in Nederland hebben circa 850.000 mensen osteoporose. Daarvan is 90% vrouw en 10% man. Osteoporose komt vooral voor bij mensen van 50 jaar en ouder. Sommige mensen denken dat ‘artrose’ en ‘osteoporose’ over hetzelfde ziektebeeld gaan. Dat is niet juist. Osteoporose heeft te maken met stevigheid van de botten en artrose is slijtage in de gewrichten door verlies van kraakbeen.

Osteoporose heeft verschillende oorzaken.

Leeftijd

In onze kindertijd maakt ons lichaam meer bot aan dan het afbreekt. Die botaanmaak neemt nog verder toe als we (als kind en als volwassene) veel bewegen. Onze botten zijn het stevigst rond het 30e levensjaar. Vanaf die leeftijd gaat de botafbraak sneller dan de botaanmaak.

Hormoonveranderingen

Door hormoonveranderingen gaat de botafbraak bij veel vrouwen na de menopauze sneller. Dit komt doordat vrouwen vanaf de menopauze minder oestrogeen aanmaken. Oestrogeen is een vrouwelijk hormoon dat beschermt tegen osteoporose.

Leefstijl

Roken, slechte of eenzijdige voeding, gebrek aan lichaamsbeweging, gebrek aan zonlicht en het gebruik van bepaalde geneesmiddelen kunnen een nadelige invloed hebben op de botaanmaak en/of botafbraak bevorderen.

Medische oorzaken

Er kan ook een medische oorzaak zijn van een toegenomen botafbraak en/of afgenomen botaanmaak. U kunt hierbij denken aan een aandoening waardoor het lichaam geen of te weinig kalk kan opnemen uit de voeding of medicijnen die als bijwerking de botafbraak versnellen.

Een botbreuk

U kunt osteoporose hebben zonder dat u het weet. Meestal komt osteoporose pas aan het licht bij een botbreuk. Vooral de heup, wervels en polsen breken gemakkelijk als gevolg van osteoporose. Soms is een lichte belasting, zoals het tillen van een tas of u verstappen, al genoeg om een bot te breken.  Botbreuken bij mensen met osteoporose genezen vaak langzamer dan bij mensen zonder osteoporose.

Een wervelinzakking

Door osteoporose kunnen uw wervels langzaam inzakken. U merkt dit doordat u kleiner wordt of een voorovergebogen houding krijgt. Ook kunt u (rug)pijn hebben. Een plotselinge inzakking door verzwakte wervels kan veel rugpijn geven en u beperken in het dagelijks leven.

Bij een botbreuk na het 50e jaar is het verstandig te onderzoeken of u osteoporose heeft. Dit gebeurt met:

• een botdichtheidsmeting;
• indien nodig een meting van de wervelhoogte.

Een botdichtheidsmeting, ook wel DEXA-meting genoemd, is een onderzoek waarbij de botdichtheid met een geringe hoeveelheid röntgenstraling wordt gemeten. In de folder ‘Botdichtheidsmeting’ vindt u hierover meer informatie.

De uitslag van de botdichtheidsmeting wordt weergegeven als botmineraaldichtheid (BMD). Er kan sprake zijn van normale botdichtheid, een verminderde botdichtheid (osteopenie) of botontkalking (osteoporose).

Een wervelhoogtemeting geeft de mate van inzakking van de wervels weer.

Bloedonderzoek

Aanvullend krijgt u een bloedonderzoek om na te gaan of er een speciale oorzaak van uw osteoporose is. Bij bloedonderzoek wordt het volgende bepaald:

• Ontstekingswaarden, nierfunctie, schildklierfunctie, het calcium- en albuminegehalte, vitamine D en indien nodig hormonen.
• Ziektes die osteoporose bevorderen.

Voor de uitslag van de DEXA-meting en het bloedonderzoek krijgt u een afspraak bij de orthopeed op de polikliniek Orthopedie of bij de physician asistant/ verpleegkundig specialist op de polikliniek Chirurgie. Deze  bespreekt met u de uitslag en kijkt samen met u wat de beste behandeling voor u kan zijn.

Als na uw bloedonderzoek een vermoeden is van een medische oorzaak van osteoporose, kan het zijn dat de orthopeed/chirurg u voor verdere behandeling verwijst naar een internist of reumatoloog.

Voor de behandeling van osteoporose schrijft uw behandelaar twee soorten medicatie voor:

• bisfosfonaten
• calcium met vitamine D

Bisfosfonaten
Bisfosfonaten zijn medicijnen die de botafbraak remmen. Hierdoor neemt de botdichtheid toe. Deze middelen worden gebruikt om botontkalking te voorkomen en te behandelen. Uit onderzoek is gebleken dat de kans op een volgende botbreuk afneemt bij het gebruik van bisfosfonaten. De behandelduur van bisfosfonaten is vijf jaar (daarna moet u stoppen met het middel). Voor een optimale werking is het belangrijk het middel in te nemen volgens de voorschriften.

De meest genoemde bijwerkingen van bisfosfonaten zijn: buikklachten, misselijkheid, diarree, zuurbranden en irritatie van de slokdarm. Ook komen botpijn, spierpijn en gewrichtspijn voor bij het gebruik van bisfosfonaten. Een heel zeldzame bijwerking is pijn van de kaak. Als u hier last van heeft moet u direct stoppen met het gebruik van bisfosfonaten en contact opnemen met uw huisarts/tandarts.

Op onze polikliniek wordt alendroninezuur voorgeschreven. Dit middel moet u 1 keer per week innemen. Het is handig hier een vaste dag voor te kiezen. Alendroninezuur moet ingenomen worden op de nuchtere maag. Bij het innemen moet u rechtop staan of zitten.

Als u geen bisfosfonaten kunt verdragen wordt met u gekeken naar een eventueel andere (medicamenteuze) behandeling.

Calcium met vitamine D
Calcium is een bouwstof van de botten. Vitamine D zorgt dat calcium beter wordt opgenomen vanuit het maag-darmstelsel in de botten.

Op de polikliniek wordt calci chew D3 voorgeschreven. Dit is een kauwtablet met calcium en vitamine D. De kauwtablet moet u dagelijks innemen. Het heeft de voorkeur dit middel in de avond te nemen. Gelijktijdige inname met een bisfosfonaat moet vermeden worden.

Tegengaan van verder botverlies

Om verder verlies van botmassa tegen te gaan, is het belangrijk dat u zich aan een aantal leefregels houdt (zie volgende hoofdstuk). Met medicatie, beweging en een goed dieet bent u al een eind op weg. Bij vastgestelde osteoporose is dit echter onvoldoende om botbreuken te voorkomen en schrijft uw behandelend arts u daarnaast anti-osteoporose-supplementen voor.

Leefstijl

Een gezonde leefstijl is van belang. We adviseren een gevarieerd voedingspatroon, het matigen met alcohol en indien van toepassing te stoppen met roken.

Bewegen

Bewegen is erg belangrijk om (de verdere voortgang van) osteoporose te voorkomen. Rustige bewegingen waarbij de botten gelijkmatig worden belast en de kans op blessures klein is, zijn uitstekend. U kunt daarbij denken aan wandelen, traplopen, fietsen, golfen, tuinieren en zwemmen. Beweeg regelmatig: liever elke dag een half uur dan twee keer per week een uur achter elkaar. Bewegen is niet alleen goed om uw botten stevig te maken en te houden, maar ook om uw spieren getraind te houden. Hierdoor zult u minder snel vallen, wat de kans op een breuk weer verkleint.

Calciumrijke (kalkrijke) voeding

Calcium zorgt voor sterke botten. Calcium krijgt u binnen met uw voeding: vooral zuivelproducten zoals melk, kaas en yoghurt bevatten veel calcium. Het maakt niet uit of u volle, halfvolle of magere melk of melkproducten gebruikt. Als u elke dag vier keer een portie zuivel drinkt of eet, is dat voldoende. Ook peulvruchten, groente en noten bevatten calcium.

Botbreuken door een val voorkomen

Als u osteoporose hebt, is het extra belangrijk om een val te voorkomen. Een val veroorzaakt immers vaak een botbreuk. Ziet u niet zo goed, gebruikt u medicijnen waardoor u sneller uw evenwicht verliest of bent u al een aantal keren gevallen? Bespreek dit met uw huisarts of verpleegkundige. Zij kunnen uw medicatie bijstellen en u indien nodig doorverwijzen naar de valpolikliniek, een fysio- of bewegingstherapeut voor een balanstraining. Ook kunnen aanpassingen in uw woning nuttig zijn, zoals het wegnemen of vastleggen van vloerkleedjes en het beter verlichten van donkere hoekjes.

Vitamine D

Vitamine D, dat ervoor zorgt dat calcium uit de voeding goed door het lichaam wordt opgenomen. Vitamine D zit van nature in vlees en eieren, maar is vaak ook toegevoegd aan halvarine, margarine en bak- en braadproducten. Daarnaast maakt u vitamine D aan in uw huid onder invloed van zonlicht. Als u minstens een kwartier per dag buiten bent met handen en gezicht onbedekt is dat voldoende (u hoeft dus niet te zonnen). In de winter kunt u kiezen voor vitamine D supplementen. Komt u weinig buiten of draagt u buiten een sluier, dan kunnen deze supplementen u ook helpen.

Pijnbestrijding

Als u pijn heeft door een breuk of door het inzakken van wervels, informeer dan bij uw huisarts of behandelend arts voor pijnbestrijding. Welke pijnstillers u nodig heeft, hangt af van de mate waarin u pijn ervaart. Uw huisarts en/of behandelend arts zal u hierover informeren en eventueel een recept voorschrijven.

Werk

Als u osteoporose heeft en nog werkzaam bent is het goed om rekening te houden met de volgende zaken:

• Wissel zwaar en licht werk af.
• Vermijd tillen en krachtzetten in een gebogen houding.
• Geef uw grenzen aan.
• Beperk het risico op een valincident.

Als u beperkingen op het werk ervaart is het goed daarover te spreken met collega’s, uw leidinggevende of de bedrijfsarts te raadplegen.

Intimiteit

Door de diagnose osteoporose kan u door pijn of angst minder behoefte hebben aan intimiteit en seksualiteit. Het is belangrijk hierover te praten met uw partner. Indien u behoefte heeft aan advies kunt u contact opnemen met uw huisarts of eventueel verwezen worden naar een seksuoloog.

Voor vragen, afspraak maken of verzetten, recepten of verwijsbriefjes belt u met de polikliniek waar u onder behandeling bent. De telefoonnummers vindt u onder het kopje 'Telefoonnummers'.

Polikliniek Orthopedie
088 250 6270

Polikliniek Chirurgie
088 250 5333

• toets 1 voor het maken / verzetten van afspraken op de polikliniek in Utrecht en Zeist
• toets 2 voor vragen rond opname
• toets 3 voor medisch inhoudelijke vragen
• toets 4 voor overige vragen

Voor het maken of verzetten van afspraken op de polikliniek in Doorn kunt u bellen met polikliniek Doorn, telefoonnummer 088 250 8888.

Vindt u iets onduidelijk beschreven? Of ontbreekt er informatie? Dat horen wij graag. U kunt opmerkingen over de tekst doorgeven via [email protected]