Gehoorgangontsteking (otitis externa)

Gehoorgang

Het oor bestaat uit het buitenoor, het middenoor en het binnenoor. De oorschelp en de gehoorgang vormen het buitenoor. Het trommelvlies scheidt het buitenoor en middenoor van elkaar. De uitwendige gehoorgang loopt van de oorschelp tot aan het trommelvlies en leidt het geluid naar het trommelvlies. De uitwendige gehoorgang is een licht gebogen kanaal bekleed met huid. Bij volwassenen is de gehoorgang ongeveer 2,5 cm lang en circa 1 cm in doorsnede. In de huid van de gehoorgang bevinden zich 1000 tot 2000 klieren, die oorsmeer aanmaken. Dit zorgt ervoor dat de zuurgraad in het oor goed blijft en verzorgt daarmee de huid in de gehoorgang. Oorsmeer dient onder andere ter bescherming van het oor tegen vuil, stof, bacteriën en dergelijke. Ook transporteert oorsmeer huidschilfers en vuil uit de gehoorgang naar buiten. De hoeveelheid oorsmeer kan per persoon en zelfs per oor verschillen.

Een gehoorgangontsteking

Een gehoorgangontsteking is een ontsteking van de huid van de gehoorgang. Dit wordt ook wel een “zwemmersoor” (otitis externa) genoemd. U kunt meerdere malen per jaar last hebben van een gehoorgangontsteking. De ontsteking wordt meestal veroorzaakt door een bacterie, maar een schimmelinfectie is ook mogelijk.

De huid van de gehoorgang wordt beschermd door het oorsmeer, dat zuur en vettig is. Als de beschermende factoren (zoals oorsmeer en een intacte opperhuid) wegvallen, bestaat er een verhoogde kans op een gehoorgangontsteking. De bekendste oorzaken van een gehoorgangontsteking zijn:

• Zwemmen en baden. Hierbij is de vochtigheidsgraad in de gehoorgang verhoogd en wordt deze minder zuur, waardoor de kans op een ontsteking groter wordt. Daarom wordt een gehoorgangontsteking ook wel "zwemmersoor” genoemd. 
• Oorpeuteren. Bij in de gehoorgang peuteren en het zelf reinigen kunnen wondjes ontstaan. Ook kan men hierdoor het oorsmeer dieper in de gehoorgang duwen. Er kan zich dan een prop oorsmeer vormen. In de broeierige ruimte achter deze prop kan gemakkelijker een ontsteking ontstaan. 
• Gestoorde beluchting. Een verminderde beluchting van de gehoorgang kan al aanleiding geven tot een ontsteking, bijvoorbeeld door langdurige afsluiting van de gehoorgang met een oordopje. Mensen met een smalle gehoorgang hebben vaker last van een gehoorgangontsteking. 
• Haargroei. Naarmate zich meer haren in de buitenste deel van de gehoorgang bevinden des te groter is de kans op een ontsteking ten gevolge van een verstoring van het normale transportmechanisme van het oorsmeer. 
• Cosmetische producten. Bijvoorbeeld shampoo, zeep en haarspray kunnen de huid in de gehoorgang irriteren. Als de huid geïrriteerd raakt, is deze kwetsbaar en kan gemakkelijker een ontsteking ontstaan. 
• Allergische huidreactie. Allergische reacties op koptelefoons, (oorstukjes van) hoorapparaten en oordruppels kunnen aanleiding geven tot krabben in de oren, waardoor er kleine beschadigingen in de gehoorganghuid ontstaan met verhoogde kans op een ontsteking.

De gehoorgangontsteking wordt meestal veroorzaakt door bacteriën in combinatie met een beschadigde huid. Het gaat hierbij meestal om de bacterie Pseudomonas aeruginosa. Uit een gezonde gehoorgang kan men zelden tot nooit Pseudomonas aeruginosa kweken. Dit in tegenstelling tot een gehoorgang met een beschadigde huid.

In de helft van het aantal gevallen wordt de ontsteking door meerdere bacteriën tegelijk veroorzaakt. Aan een schimmel als veroorzaker moet ook worden gedacht. Een schimmel komt vooral in een vochtig, warm klimaat voor. Vandaar dat in Nederland een schimmelinfectie van de gehoorgang frequenter in de zomer wordt waargenomen. Het is dan warm en er wordt meer gezwommen, waardoor er water in de gehoorgang komt.

De klachten bij een acute en een chronische gehoorgangontsteking zijn verschillend.

Acute gehoorgangontsteking

In de acute vorm heeft u jeuk en pijn. De pijn kan zo hevig zijn, dat u hierdoor niet kunt slapen. Ook kunt u klachten hebben als een vol gevoel in het oor en een iets verminderd gehoor. Bij onderzoek van oorschelp en ingang van de gehoorgang ziet de KNO-arts een rode, gezwollen huid van de gehoorgang; soms tot in de oorschelp met vernauwing van de gehoorgang en/of een loopoor en korstvorming. Druk op het kraakbeen voor het oor is pijnlijk. Het inbrengen van een oorkijkertje door de (KNO-)arts en het naar achter trekken van de oorschelp is pijnlijk. Bij een uitgebreide vorm van gehoorgangontsteking zullen ook koorts en zwelling van de lymfeklieren rondom het oor en in de hals gaan optreden. Door de zwelling of afscheiding kan een patiënt tijdelijk minder goed horen.

Chronische gehoorgangontsteking

Bij de chronische gehoorgangontsteking staat de pijn minder op de voorgrond. U heeft vooral last van een niet aflatende jeuk. De huid kan droog en schilferig zijn, maar ook vochtig (loopoor). Bij een chronische ontsteking kan het afnemen van een kweek belangrijk zijn om de verwekker van de ontsteking op te sporen. Soms is het noodzakelijk eerst enige tijd geen antibioticumhoudende oordruppels te gebruiken voorafgaand aan een oorkweek.

In vrijwel alle gevallen beperkt een gehoorgangontsteking zich tot de huid van de gehoorgang en is het eenvoudig te genezen met een plaatselijke (lokale) behandeling. Na één tot twee weken zijn de klachten verdwenen. Afhankelijk van de soort ontsteking zijn verschillende behandelingen mogelijk.

Behandeling acute gehoorgangontsteking

Bij de acute vorm van gehoorgangontsteking reinigt de KNO-arts de gehoorgang goed  zonder de huid te beschadigen (een zogenaamd “oortoilet”). Zolang dit niet is gedaan, zal iedere behandeling minder effectief zijn. De beste manier om dit te doen, is onder zicht van een oormicroscoop door middel van zuigen met een klein stofzuigertje. Indien de korstjes niet goed te verwijderen zijn, kan het noodzakelijk zijn om eerst te druppelen. Aangezien de gehoorgang bij de acute ontsteking soms sterk vernauwd is, is zelf druppelen niet voldoende. Immers de oordruppel komt niet voldoende op de plaats van de ontsteking. Daarom wordt na het schoonmaken vaak een tampon (gaasstrookje) diep in de gehoorgang ingebracht met daarop een zure oordruppel of een ontstekingsremmer en antibioticum. Indien de gehoorgang voldoende ruim geworden is, kan overgegaan worden op druppelen zonder tampon. U krijgt instructie daarover.

Behandeling chronische gehoorgangontsteking

Bij de chronische vorm van gehoorgangontsteking op basis van eczeem en bij de droge vorm van gehoorgangontsteking helpt een corticosteroïdhoudende oordruppel vaak al voldoende. De aanpak van de behandeling komt voor het overige overeen met die bij de acute vorm: oortoilet en toepassen van oordruppels, waarbij de keuze mede wordt bepaald door de uitkomst van het kweekonderzoek.

Pijnstilling

Als u veel pijn heeft, kunt u naast de beschreven behandelingen pijnstillers voorgeschreven krijgen. Meestal zijn dit middelen met een pijnstillende en koortswerende werking, die tevens een ontstekingsremmend effect hebben (zogenaamde NSAID’s).

Antibioticum

Soms is een antibioticumkuur nodig. Als de (KNO-)arts dit noodzakelijk vindt, krijgt u - bij voorkeur na het afnemen van een kweek - dit voorgeschreven. Soms wordt er geen kweek afgenomen of start u al met de antibioticumkuur voordat de uitslag van de kweek bekend is. Dan schrijft de KNO-arts een breedwerkend antibioticum voor, omdat de ontsteking vaak door meerdere bacteriën tegelijk veroorzaakt wordt.

Operatie

Indien er sprake is van een steeds terugkerende of slecht te genezen gehoorgangontsteking kan gekozen worden voor een gehoorgangoperatie (meatusplastiek). Hierbij wordt kraakbeen uit het buitenste deel van de gehoorgang verwijderd. De gehoorgang wordt daardoor wijder, wat een betere beluchting en natuurlijke reiniging mogelijk kan maken. Deze ingreep gebeurt meestal onder plaatselijke verdoving, soms onder narcose. Na de operatie krijgt u een aantal dagen een tampon in het oor en een aantal (oplosbare) hechtingen. De ingreep is zelden erg pijnlijk en complicaties komen nauwelijks voor.

Naast de hierboven beschreven behandelingen is het voorkomen van een ontsteking van groot belang. De adviezen worden hier kort samengevat:

• De gehoorgang reinigt zich over het algemeen vanzelf. Vermijdt peuteren in de oren. Haal alleen zichtbaar oorsmeer weg. Gebruik geen lucifers of haarspelden om de gehoorgang schoon te maken. 
• Laat na het zwemmen of douchen het water uit de gehoorgang lopen door het hoofd scheef te houden en te schudden. Voorzichtig uitdrogen met een tissue of föhn mag ook. 
• Vermijd (cosmetica)producten als u merkt dat deze de huid irriteren. 
• Als u vaak klachten van gehoorgangontsteking heeft bij gebruik van een hoorapparaat, laat dan bij de audicien controleren of het oorstukje goed past en maak een afspraak bij uw KNO-arts ter beoordeling van uw oor.

Als u na het lezen van deze folder vragen heeft, kunt u deze bespreken met uw behandelend arts op de polikliniek KNO-heelkunde. 

Meer informatie vindt u op de website kno.nl.

Polikliniek KNO Utrecht/ Zeist
088 250 5026

Polikliniek Doorn
088 250 8888

Vindt u iets onduidelijk beschreven? Of ontbreekt er informatie? Dat horen wij graag. U kunt opmerkingen over de tekst doorgeven via [email protected].