Vrijheidsbeperkende maatregelen

Vrijheidsbeperkende maatregelen zijn maatregelen die beperkende gevolgen hebben voor de individuele vrijheid van de patiënt. Ofwel: diens bewegingsvrijheid wordt verminderd. Er wordt onderscheid gemaakt in ‘milde’ en ‘zware’ maatregelen.

Voorbeelden van milde vrijheidsbeperkende maatregelen zijn:

• het gebruik van bedhekken (alle vier de bedhekken omhoog);
• een veiligheidshandschoen (een soort ‘want’);
• het toedienen van rustgevende medicatie;
• een tentbed (Poseybed).

Ook indirect kan er een milde vrijheidsbeperkende maatregel worden toegepast. Het gaat dan bijvoorbeeld om een bed dat extra laag kan of het aanbrengen van draadloze sensoren (op de stoel of op de grond) die een signaal geven als de patiënt aanstalten maakt uit bed te stappen of op gaat staan.

Zware vrijheidsbeperkende maatregelen zijn het vastleggen van een patiënt in een onrustband, al dan niet in combinatie met pols- en enkelbanden. Deze maatregel passen we in ons ziekenhuis alleen en bij hoge uitzondering toe op de afdeling Intensive Care.

In een ziekenhuis komt het regelmatig voor dat een patiënt als gevolg van ziekte (tijdelijk) ernstig verward of onrustig wordt (zie ook de patiëntfolder ‘Acute verwardheid’). Hierdoor kan de patiënt:

• vallen;
• zelf het infuus, drains, katheter of de zuurstofslang eruit trekken; 
• in de verwardheid uit bed proberen te stappen terwijl hij/zij net geopereerd is;
• het eigen handelen en de gevolgen daarvan niet overzien (en daarmee tijdelijk wilsonbekwaam zijn);
• lichamelijk agressief zijn.

Dit is risicovol gedrag waardoor de patiënt lichamelijk letsel kan oplopen. Om onnodig letsel (te proberen) te voorkomen kunnen vrijheidsbeperkende maatregelen worden toegepast.

De toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen kan risico’s met zich meebrengen. Bij de milde maatregelen zijn deze echter gering en wegen vaak niet op tegen het risico op letsel door bijvoorbeeld vallen.

Vrijheidsbeperking is altijd een laatste keuze. Voordat hiertoe wordt overgegaan, zijn andere (preventieve) maatregelen overwogen of uitgeprobeerd. De omgeving rond de patiënt wordt zo veilig en prettig mogelijk gemaakt. Wij zorgen, het liefst samen met de naasten van de patiënt, ervoor dat:   

• er geen scherpe voorwerpen in de buurt liggen;
• de kamer goed verlicht is; 
• de patiënt bij het lopen stevige schoenen draagt;
• loophulpmiddelen binnen handbereik staan;
• regelmatig, eventueel op vaste tijden, het toilet wordt bezocht;
• bij problemen met de oriëntatie de patiënt geholpen wordt dit te verbeteren zodat deze weet waar hij/zij is en waarom, welke dag het is, hoe laat het is etc.

Het kan voor de patiënt prettig zijn dat er vertrouwd bezoek is, ook buiten de bezoektijden. Dit kan onrust en verwardheid verminderen. De verpleegkundige bespreekt met de patiënt en contactpersonen:

• of meer aanwezig zijn van vertrouwde personen effect zou kunnen hebben op de onrust/verwardheid;
• wat wederzijds de mogelijkheden hiervoor zijn; 
• de optie om eventueel 's nachts te blijven slapen.

Bij onrustige/verwarde patiënten is het raadzaam om ook het aantal bezoekers over de dag te verspreiden. Eén bezoeker per keer is beter dan meerdere tegelijk.

Als er wordt overgegaan tot het toepassen van (milde) vrijheidsbeperkende maatregelen, gaat hier een zorgvuldige procedure aan vooraf. De procedure is gebonden aan regels in de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) en - indien van toepassing - de Wet zorg en dwang (Wzd). Volgens deze wetten is de behandelend arts verantwoordelijk en moet de patiënt of zijn wettelijke vertegenwoordiger instemmen met de voorgenomen maatregel. Alleen in noodsituaties kan van de procedure afgeweken worden en vindt toestemming achteraf plaats. Voor meer informatie over deze procedure kunt u terecht bij de verpleegkundigen van de afdeling of de behandelend arts.

U of uw vertegenwoordiger stemt (mondeling) in met het toepassen van milde maatregelen. Iedere dag overleggen de arts en verpleegkundigen, in samenspraak met u en/of uw contactpersoon, of de vrijheidsbeperkende maatregel nog noodzakelijk is.

NB: Ondanks zorgvuldige afweging van risico’s, het inzetten van (milde) vrijheidsbeperkende maatregelen, zorg van het team en eventueel uw aanwezigheid, kan bij risicovol gedrag van de patiënt letsel, bijvoorbeeld door vallen, niet 100% uitgesloten worden.

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan kunt u deze stellen aan de verpleegkundigen van de afdeling waar u bent opgenomen of u kunt een afspraak maken met de behandelend arts.

Vindt u iets onduidelijk beschreven? Of ontbreekt er informatie? Dat horen wij graag. U kunt opmerkingen over de tekst doorgeven via [email protected].