Behandeling van een open been (ulcus cruris)

Een open been ontstaat meestal door een stoornis in de bloedsomloop. De oorzaak ligt veelal in een probleem met de bloedafvoer, soms heeft het te maken met de bloedtoevoer. De stoornis is vaak al langere tijd in het lichaam aanwezig voordat een wond ontstaat.

Bij een normale bloedsomloop wordt het zuurstofrijke bloed door de slagaders aangevoerd. Via steeds kleiner wordende bloedvaten komt het aan bij de spieren, de huid en andere weefsels die bloed nodig hebben. Daar geeft het bloed zuurstof en voedingsstoffen af. Vervolgens neemt het afvalstoffen op en stroomt het terug naar het hart en de longen.

Vanuit de benen moet het bloed, tegen de zwaartekracht in, omhoog richting het hart. Bij een gezonde bloedsomloop werkt dat automatisch door de ‘kuitspierpomp’. Bij het lopen knijpen de kuitspieren het bloed omhoog door de aders; in de aders zitten klepjes waardoor het bloed niet kan terugstromen. Bij veel open been patiënten functioneert dit mechanisme niet goed waardoor vochtophoping(-en) (oedeem) ontstaat. Als gevolg daarvan voelt het been zwaar aan. De huid kan gaan verkleuren en uiteindelijk opengaan.

Oorzaken

Een open been kan ontstaan door verschillende oorzaken, die soms in combinatie met elkaar voorkomen.

• Aderproblemen (veneuze insufficiëntie) Bij aderproblemen wordt het bloed niet goed door de aders gestuurd. Hierdoor hoopt vocht zich op in de weefsels in de voet en het onderbeen. De huid gaat strak staan en wordt kwetsbaar door slechte doorbloeding. De drie meest voorkomende oorzaken van aderproblemen zijn:
  Spataders
  Spataders (varices) zijn aders die wijder zijn geworden waardoor de kleppen in de beenaders niet goed meer sluiten. Spataders kunnen verergeren door bijvoorbeeld een staand beroep, overgewicht of hormonale factoren (bijvoorbeeld bij zwangerschap). Mensen met spataders hebben daar vaak erfelijke aanleg voor. 
  Trombose
  Trombose is een bloedstolsel dat zich heeft vastgezet in een ader. Bloedstolsels kunnen een ader tijdelijk helemaal afsluiten (trombosebeen). Hierdoor kunnen de kleppen in de aders van de kuit beschadigd raken. De kleppen sluiten niet meer en bloed kan weer naar beneden stromen.
  Onvoldoende werking van de kuitspieren
  Bij mensen die hun kuiten te weinig gebruiken, bijvoorbeeld rolstoelafhankelijken of mensen met een staand beroep, kan de werking van de kuitspieren afnemen. Hierdoor kan het voorkomen dat het bloed minder goed naar het hart wordt gepompt.
• Slagaderproblemen (arteriële insufficiëntie)
  Soms zijn de slagaders (arteriën) vernauwd waardoor een probleem ontstaat in de bloedaanvoer. De weefsels krijgen te weinig zuurstof en voedingsstoffen uit het bloed. Wonden die hierdoor ontstaan, meestal aan tenen, voeten en de voor- of buitenzijde van het onderbeen, kunnen erg pijnlijk zijn. Deze wonden zijn vaak moeilijk te genezen. Patiënten met deze vorm van open been hebben de ervaring dat ze minder last van het been hebben als ze het onderbeen naar beneden laten hangen. Bij het lopen krijgen ze vaak pijn in de benen. Na een moment van rust verdwijnen deze ‘etalagebenen’ meestal weer. 
• Problemen in de haarvaatjes van de huid
  Haarvaatjes worden onder andere aangetast door roken, suikerziekte en een langdurig hoge bloeddruk. De doorbloeding van de huid is minder goed als de haarvaatjes (de kleinste bloedvaten) beschadigd zijn.
• Gecombineerde oorzaken Sommige mensen hebben meerdere oorzaken voor een open been (zoals suikerziekte en langdurig bestaande hoge bloeddruk) en kunnen dan ook een combinatie van klachten hebben. Deze wonden zijn over het algemeen lastiger te genezen dan wonden met een enkele oorzaak.

In het ziekenhuis wordt u onderzocht door de arts. Er wordt een wondbehandelplan opgesteld en meestal wordt uw been ook direct gezwachteld. Doel van het zwachtelen is het verhogen van de druk op uw onderbeen. Als u vervolgens uw kuitspier aanspant, wordt de druk op de bloedvaten in uw been groter waardoor bloed beter terugstroomt naar het hart.

Als een open been wordt veroorzaakt door een aderprobleem, bestaat de behandeling uit specifieke wondverzorging en zwachtelen (ambulante compressie therapie). Als een open been wordt veroorzaakt door een slagaderprobleem of een probleem van de haarvaatjes, bestaat de behandeling uit wondverzorging. U wordt niet of zeer mild ingezwachteld om te voorkomen dat de bloedaanvoer nog verder vermindert.

Meenemen naar het ziekenhuis

Neem uw verwijzing en identiteitsbewijs mee naar het ziekenhuis. Draag indien mogelijk wijde schoenen en gemakkelijk zittende kleding.

Verhinderd

Bent u verhinderd? Meld dit dan uiterlijk 48 uur van tevoren bij de polikliniek Dermatologie. De contactgegevens vindt u onder het kopje ‘Telefoonnummers’. Er kan dan iemand anders in uw plaats komen. Bovendien kunt u meteen een nieuwe afspraak maken.

• De arts of verpleegkundige stelt u een aantal vragen over uw klachten, medische voorgeschiedenis en kwalen die in uw familie voorkomen.
• Vervolgens vindt een lichamelijk onderzoek plaats. Als er sprake is van een afwijking aan de aders, kan dit redelijk eenvoudig vastgesteld worden aan de hand van huidafwijkingen en de plaats van de wond.
• De wond wordt opgemeten en gefotografeerd.
• Er kunnen een aantal andere onderzoeken gepland worden:
  Duplex onderzoek
  Tijdens een Duplex onderzoek kijkt de arts of vaatlaborant met een echo naar de werking van uw aderen.
  Dit onderzoek duurt hooguit 45 minuten.
  Enkel-arm-index
  Bij verdenking van een probleem van de slagaderen, kan een enkel-arm-index uitgevoerd worden. De bloeddruk in uw enkel wordt vergeleken met de bloeddruk in uw arm. Het onderzoek duurt ongeveer 15 minuten.
  Röntgenonderzoek
  Soms wordt ook een röntgenfoto gemaakt.

Wondbehandeling

De wond wordt schoongemaakt. Soms is het nodig om wat van de korst of wondbeslag te verwijderen. Na reiniging wordt de wond afgedekt met een verband.

Zwachtelen

Het been wordt ingezwachteld van de voorvoet tot de knie. Hiervoor worden zogenaamde korte-rekzwachtels gebruikt. Voorafgaande aan het zwachtelen wordt het been ingevet en ‘gepolsterd’. Door te polsteren met watten (holtes opvullen) wordt het been egaal van vorm waardoor de druk bij het zwachtelen gelijkmatig wordt verdeeld over het been.

U draagt deze zwachtels 24 uur per dag. Hoelang u deze zwachtels in totaal moet dragen, hangt af van de ernst van de aandoening en de snelheid waarmee de wond geneest.

Zorg thuis

Meestal wordt de wondzorg thuis voortgezet. U krijgt vanuit het ziekenhuis een wondbehandelplan mee en de benodigde verbandmaterialen worden besteld en bij u thuisbezorgd. De thuiszorg verzorgt de wond één tot drie keer per week; uw been wordt dan opnieuw gezwachteld. U kunt de zwachtels wassen op 30 graden met vloeibaar wasmiddel en aan de lucht laten drogen.

Adviezen voor thuis

• Draag de zwachtels 24 uur per dag.
• De zwachtels zorgen ervoor dat de ‘kuitspierpomp’ beter gaat werken. U moet dus niet alleen de zwachtels dragen maar ook voldoende blijven lopen. Wikkel uw voet goed af bij het zetten van iedere stap.
• Als u niet zo goed ter been bent, adviseren wij u ongeveer één keer per uur de volgende oefeningen te doen:
• Draai rondjes met uw voet; linksom en rechtsom (tien keer)
• Trek uw voet naar u toe (beweeg uw tenen richting uw knie) en strek hem weer uit (tien keer)
• Schrijf met uw voet alle letters van het alfabet - Leg uw been omhoog bij langdurig zitten.
• Zorg voor stevige platte schoenen waar u goed op kunt lopen.
• Sta niet te lang stil; blijf in beweging.
• Voorkom overgewicht.
• Als u rookt: stop met roken
• Eet gezonde voeding; overleg dit zo nodig met een diëtist.
• Draag geen knellende kleding.

Problemen thuis

Als het verband te strak of ongelijk is omgedaan, kunt u striemen krijgen. Ook kunnen uw tenen wit worden. Een zwachtel mag nooit pijn doen of afzakken. Neem in bovenstaande gevallen contact op met de instantie die u gezwachteld heeft (thuiszorg of het ziekenhuis).

Als  gezwachteld bent op de polikliniek Dermatologie kunt u op werkdagen tussen 8.00 en 17.00 uur bellen. U vindt de contactgegevens onder het kopje ‘Telefoonnummers’.

Controleafspraak

Er wordt een controleafspraak voor u gemaakt op de polikliniek Dermatologie. Neem voor deze afspraak uw eigen schone zwachtels mee naar het ziekenhuis. Een steunkous Als we de oorzaak van uw open been onvoldoende kunnen verhelpen, heeft u een permanent hulpmiddel nodig om de bloedsomloop in uw been goed op gang te houden. Als de wond eenmaal goed genezen is, zult u overdag altijd een therapeutische elastische steunkous moeten dragen om te voorkomen dat u opnieuw een open been krijgt. De bandagist zal uw steunkous aanmeten.

Het gebruik van een steunkous

Trek de elastische kousen meteen bij het opstaan aan als het been nog slank is. 

Gebruik zo nodig een aantrekhulp voor het aantrekken van de kousen.

• Gebruik rubberen handschoenen bij het aantrekken om meer grip op de kous te krijgen.
• Gebruik geen invettende crèmes voor/bij het aantrekken. Kousen verliezen hierdoor hun elasticiteit.
• Doe de kousen uit voordat u naar bed gaat.
• Blijf veel bewegen (wandelen, fietsen, zwemmen).
• Blijf niet te lang zitten en sta niet te lang stil.
• Draag comfortabele schoenen. Hoge hakken belemmeren de kuitspierfunctie dus draag deze niet of zo min mogelijk.

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan kunt u op werkdagen tussen 9.00 en 16.00 uur contact opnemen met de polikliniek Dermatologie. Het telefoonnummer vindt u achter in deze folder.

Polikliniek Dermatologie Utrecht
088 250 6433

Vindt u iets onduidelijk beschreven? Of ontbreekt er informatie? Dat horen wij graag. U kunt opmerkingen over de tekst doorgeven via [email protected]