Buikkatheter

Een buikkatheter is een dunne slang die via de buik in uw blaas is gebracht voor het laten aflopen van urine. Om te voorkomen dat de slang uit uw blaas glijdt, wordt er een ballonnetje aan het uiteinde van de katheter opgeblazen. De katheter kan tot 12 weken blijven zitten. Daarna wisselt de arts of verpleegkundige zo nodig de katheter.

Via de katheter loopt urine uit uw blaas in een urineopvangzak. Er zijn verschillende soorten opvangsystemen.

Voor overdag

Overdag wordt uw urine opgevangen in een urinebeenzak. Deze heeft meestal een inhoud van 500 tot 750 ml en kan 3 tot 5 dagen aan de katheter verbonden blijven. De beenzak draagt u met bandjes om uw been. Aan de onderkant van de beenzak zit een aftapkraan. Als de zak vol is, kunt u de urine via deze kraan eenvoudig in het toilet laten lopen. De beenzak draagt u overdag onder uw gewone kleding. Als u de beenbandjes niet prettig vindt, dan zijn er ook andere soorten beenzakhouders. De medewerkers van de polikliniek en de continentieverpleegkundige kunnen u hierover informeren.

Voor de nacht 

’s Nachts wordt uw urine opgevangen in een urinenachtzak. Deze nachtzak kunt u koppelen aan de beenzak. Deze nachtzak kan meer urine opvangen, zodat u rustig door kunt slapen. Maak wel de bandjes van de beenzak wat losser of doe de beenzakhouder af. Voor een goede afloop van de urine is het belangrijk dat de urinenachtzak lager hangt dan uw blaas, dus lager dan uw matras.

Als u bedlegerig bent of rolstoelgebonden, kan de urinenachtzak ook rechtstreeks aan de katheter verbonden worden. U gebruikt deze dan ook overdag. Deze urinezak kunt u 5 tot 7 dagen gebruiken en kan met een rekje aan de zijkant of achterkant van uw bed worden opgehangen. Ook in dit geval is het belangrijk dat de urinenachtzak altijd lager hangt dan uw blaas.

Als de buikkatheter voor het eerst is ingebracht, wordt er rond de katheter een steriel gaas aangebracht. De eerste 5 tot 7 dagen moet u dit verband iedere dag verschonen. U verwijdert dan het verband en maakt de huid rond de plek waar de katheter uit de buik komt schoon met water. U kunt ook gewoon douchen met de katheter. U hoeft niet bang te zijn dat de katheter eruit valt. Na het wassen legt u een ingeknipt steriel gaas rond de katheter. Plak het gaas op de buik vast met een papieren pleister. Na 5 tot 7 dagen kunt u stoppen met dit verband.

De katheter en de urinezak vormen een gesloten afvoersysteem. Dat houdt in dat de urinezak aan de katheter verbonden blijft totdat deze verwisseld moet worden (na enkele dagen). Het behoud van het systeem is belangrijk: het vermindert de kans op infecties. De urinezak vervangt u alleen eerder als deze vies is of ruikt. Hieronder leest u hoe u de urinezak kunt verwisselen. De procedure is apart beschreven voor het verwisselen van de beenzak die u overdag draagt, voor het aansluiten van de nachtzak aan de beenzak en voor het verwisselen van een urinenachtzak die direct aan de katheter gekoppeld is (bij gebruik dag en nacht).

Het verwisselen van de beenzak

U kunt de beenzak 3 tot 5 dagen gebruiken. Zo nodig verwisselt u de beenzak eerder, bijvoorbeeld bij geurvorming.

1. Sluit de aftapkraan van de nieuwe beenzak.
2. Als u beenbandjes gebruikt: schuif deze door de daarvoor bestemde openingen in de beenzak. Als u een beenzakhouder gebruikt, doet u deze eerst om. 
3. Verwijder de beschermdop van de slang van de nieuwe beenzak. 
4. Vouw de katheter die uit uw blaas loopt aan het uiteinde dubbel of knijp hem dicht. 
5. Koppel de oude beenzak los van de katheter. 
6. Maak eerst de binnenkant van de katheteropening schoon met een wattenstokje met chloorhexidine of jodium en reinig vervolgens het uiteinde van de slang van de beenzak. 
7. Koppel de nieuwe beenzak aan. 
8. Gebruikt u beenzakbandjes: bevestig deze aan uw boven- of onderbeen. Gebruikt u een beenzakhouder: breng dan de beenzak hierin aan. 
9. Doe de oude beenzak in de vuilnisbak.

Het koppelen van de urinenachtzak aan de beenzak

U koppelt de urinenachtzak voordat u naar bed gaat aan de beenzak. U kunt een urinenachtzak 5 tot 7 dagen gebruiken. Daarna vervangt u deze door een nieuwe.

1. Verwijder de beschermdop van de slang van de urinenachtzak. 
2. Reinig het uiteinde van de slang van de urinenachtzak en de binnenkant van de aftapkraan van de beenzak met een wattenstokje met chloorhexidinetinctuur of jodium.
3. Koppel de slang van de urinenachtzak aan de aftapkraan van de beenzak. 
4. Open de aftapkraan van de beenzak. 
5. Bevestig de urinenachtzak aan het rekje en hang dit aan de zijkant of achterkant van uw bed. 
6. Sluit ‘s ochtends de aftapkraan van de beenzak. 
7. Koppel de urinenachtzak los van de beenzak. 
8. Reinig het uiteinde van de aftapkraan van de beenzak met een wattenstokje met chloorhexidine of jodium. 
9. Leeg de volle urinenachtzak in het toilet en reinig deze volgens voorschrift.

Het verwisselen van de urinenachtzak als deze direct aan de katheter gekoppeld is

Als u bedlegerig of rolstoelgebonden bent en de urinenachtzak ook overdag gebruikt, moet u deze na 5 tot 7 dagen verwisselen. Zo nodig vervangt u de zak eerder, bijvoorbeeld bij geurvorming.

1. Sluit het aftapkraantje van de nieuwe urinenachtzak. 
2. Verwijder de beschermdop van de slang van de urinenachtzak en reinig het uiteinde met een wattenstokje met chloorhexidine of jodium. 
3. Vouw de katheter die uit uw blaas loopt aan het uiteinde dubbel of knijp hem dicht.
4. Koppel de oude urinenachtzak los van de katheter. 
5. Reinig de binnenkant van de katheteropening met een wattenstokje met chloorhexidine of jodium.
6. Koppel de nieuwe urinenachtzak aan. 
7. Bevestig de urinenachtzak aan het rekje en hang dit aan de zijkant van uw bed. 
8. Leeg de oude urinenachtzak in het toilet en gooi hem daarna in de vuilnisbak.

Instructiefilmpje

Kijk voor een instructiefilmpje (in het Nederlands, Turks of Arabisch) over het verwisselen van een urinezak op de website van Medical4You. De instructie op deze website betreft een ander merk urinezak dan u heeft meegekregen, maar de essentie van het verwisselen is hetzelfde.

U kunt de urinenachtzak vijf tot zeven dagen gebruiken voordat u een nieuwe aansluit. Om infecties te voorkomen, moet u de nachtzak dagelijks spoelen met leidingwater en azijn (voor huishoudelijk gebruik). U kunt de nachtzak het beste ‘s ochtends schoonmaken, nadat u hem hebt afgekoppeld van de beenzak. De zak kan dan een aantal uren drogen voordat u hem ‘s avonds weer nodig hebt. Leg hem op een koele plaats.

Als u in plaats van een been- of urinenachtzak een katheterventiel gebruikt, moet u de blaas iedere 3 à 4 uur legen, ook ’s nachts. Daarvoor moet u het hendeltje omhoog en omlaag doen. Als de urine te lang in de blaas blijft, kunt u een blaasontsteking krijgen. Het is daarom beter om ‘s nachts een urinenachtzak te gebruiken zodat de urine uit de blaas kan lopen. Voordeel van het ventiel is dat u de nachtzak er aan kunt koppelen zonder de verbinding te verbreken. Het katheterventiel moet in principe elke 6 weken vervangen worden.

De arts die u behandelt, spreekt met u af hoe lang u de katheter moet dragen en wanneer deze moet worden verwisseld of verwijderd. Hiervoor wordt een afspraak met u gemaakt op de polikliniek.

Omdat u een katheter gebruikt, hebt u een grotere kans op een blaasontsteking. Om dit risico zo klein mogelijk te houden kunt u zelf het volgende doen:

• Was uw handen voor en na iedere behandeling van de katheter. 
• Reinig bij elke verwisseling de aansluitingen tussen katheter en opvangzak met een wattenstokje met chloorhexidine of jodium. 
• Let op dat er geen knikken zitten in de verbindingsslang tussen de katheter en de urinezak. 
• Zorg dat de urinezak altijd lager hangt dan uw blaas. Dan kan de urine goed in de opvangzak lopen. 
• Drink iedere dag een ruime hoeveelheid (minimaal 2 liter per dag).

Urine langs de katheter

Het kan gebeuren dat er urine langs de katheter stroomt. Dit kan een aantal oorzaken hebben, namelijk:

1. er zit een knik in de katheter; 
2. er zit een knik in de verbindingsslang van de urineopvangzak; 
3. de katheter zit verstopt door gruis of door een bloedstolsel; 
4. de katheter ligt niet goed in de blaas;
5. u hebt blaaskrampen.

Oorzaak 1 en 2 kunt u zelf verhelpen door de katheter of de verbindingsslang zelf weer in de juiste stand terug te brengen (de knik eruit te halen). In alle andere gevallen moet u contact opnemen met uw huisarts of uw arts in het ziekenhuis.

De katheter is eruit gevallen

Als de katheter eruit gevallen is neem dan direct contact op met uw huisarts of uw uroloog. Meestal kan zonder problemen binnen het uur een nieuwe buikkatheter worden ingebracht. Na een uur wordt het moeilijker om een buikkatheter in uw blaas te brengen.

Ontsteking

Als de insteekopening rood ziet, pijnlijk is of als er pus uit komt, neem dan contact op met uw huisarts of met uw uroloog tijdens kantooruren. Zorg ervoor dat er niet aan de katheter wordt getrokken.

In geval van vragen kunt u contact opnemen met de polikliniek Urologie of de continentieverpleegkundige.

Polikliniek Urologie
 088 250 6327

Vindt u iets onduidelijk beschreven? Of ontbreekt er informatie? Dat horen wij graag. U kunt opmerkingen over de tekst doorgeven via [email protected].