Sterilisatie van de man (vasectomie)

Sterilisatie is een zeer veilige methode van anticonceptie. Bij deze ingreep wordt uit beide zaadleiders een stukje van een à twee centimeter verwijderd (zie illustratie op volgende pagina). Na de ingreep kunnen de zaadcellen niet meer via de zaadleiders in het zaadvocht (sperma) komen. Het zaadvocht wordt daardoor onvruchtbaar (steriel). Een sterilisatie heeft geen invloed op de potentie, erectie of zaadlozing. Ook de zin in seks vermindert niet. Het sperma ziet er nog precies zo uit als voor de sterilisatie. Alleen onder de microscoop is te zien dat er geen zaadcellen meer inzitten.   

Het is belangrijk dat u zeker bent van uw beslissing want een sterilisatie is definitief. Een hersteloperatie is wel mogelijk maar lukt lang niet altijd. Als u sperma voor later wilt invriezen, kan dit alleen bij een commerciële organisatie. Als sperma vanwege een medische oorzaak van onvruchtbaarheid (bijvoorbeeld bij chemotherapie) wordt ingevroren, gebeurt dit in het UMC Utrecht.

Het is belangrijk dat u de dag voor de sterilisatie het schaamhaar van de balzak wegscheert en het haar rondom de penis wegknipt. Dit is om infecties te voorkomen. Wij adviseren u verder om op de dag van de ingreep een strakke onderbroek, strakke boxershort of zwembroek aan te trekken.

Melden

Op het moment dat u een afspraak maakt voor de ingreep, krijgt u te horen waar u zich moet melden.

Gang van zaken tijdens de ingreep

Verdoving
De ingreep gebeurt meestal poliklinisch onder plaatselijke verdoving. Als u opziet tegen plaatselijke verdoving of als de zaadleider door een eerdere operatie moeilijk te voelen is, kan de ingreep onder algehele verdoving (narcose) of met een ruggenprik worden uitgevoerd. In dat geval vindt de ingreep plaats in dagbehandeling.   

Ingreep
De uroloog zoekt de zaadleider op en geeft op die plek (in de huid van de balzak) een verdovingsprik. De verdoving werkt vrijwel direct. Hierna maakt de arts een klein sneetje in de huid.  De zaadleider wordt een stukje naar buiten getrokken en er wordt 1 à 2 centimeter verwijderd. De uiteinden worden dichtgebrand en afgebonden met een touwtje. Eventueel bloedende bloedvaatjes worden dichtgebrand en de zaadleider wordt teruggeplaatst. Vervolgens wordt dezelfde procedure aan de andere zijde uitgevoerd. De ingreep duurt tien tot vijftien minuten. 

Gedurende de ingreep kunt u een zeurend pijnlijk gevoel hebben in de bal, lies en onderbuik. Dit gevoel kan enkele uren tot enkele dagen na de ingreep blijven bestaan.

• Als u zich goed voelt, kunt u meteen na de ingreep weer naar huis. Wij raden u aan na de ingreep niet zelf aan het verkeer deel te nemen en niet alleen met het openbaar vervoer te reizen. Zorg dat iemand u naar huis vervoert. Overweegt u toch zelf auto te rijden, dan kan het zijn dat uw verzekeringsmaatschappij eventuele schade niet dekt. Raadpleeg vooraf de verzekeringsvoorwaarden.
• Om een nabloeding te voorkomen mag u op de dag van de ingreep niet zwaar tillen of sporten. 
• Na anderhalf uur is de verdoving uitgewerkt. Het is mogelijk dat u wat napijn heeft. Meestal verdwijnt die pijn binnen 24 uur en zijn medicijnen niet nodig. Eventueel kunt u een paracetamol innemen. 
• De balzak en penis zijn vaak blauw verkleurd door een bloeduitstorting. Dit trekt binnen enkele dagen weg. 
• De wondjes worden niet gehecht en bewust opengelaten om overtollig wondvocht de kans te geven om naar buiten te lekken en niet op te hopen in de balzak. Mochten de wondrandjes erg bloeden, druk deze dan vijf minuten tegen elkaar. U hoeft zich in deze situatie niet ongerust te maken. 
• Er wordt in principe geen controleafspraak gemaakt op de polikliniek. Wanneer u echter veel pijn heeft, koorts krijgt of zich om een andere reden zorgen maakt, kunt u altijd contact opnemen met de polikliniek urologie. De telefoonnummers staan onderaan deze folder vermeld.

• Na sterilisatie is er een kans van 2-5% op chronische pijn in de balzak. 
• Er is een kans van ongeveer 5% op nabloeding en/of bloeduitstorting in de balzak. Meestal lost de bloeduitstorting vanzelf op. 
• Ongeveer 1% van de patiënten krijgt een bijbalontsteking. Kenmerken hiervan zijn toenemende pijn, zwelling en koorts. Met een antibioticakuur (7-14 dagen) kan deze ontsteking goed worden verholpen. 
• Er is een kans van 0-5% dat er toch nog (levende) zaadcellen in het sperma zitten. In dat geval wordt u opnieuw geopereerd. 
• In een héél enkel geval (0,02-1,2%) komt het voor dat de zaadleiders weer aan elkaar groeien (rekanalisatie). U kunt dan weer vruchtbaar zijn en een zwangerschap veroorzaken. De ingreep kan eventueel nog een keer plaatsvinden, waarbij een langer stuk van de zaadleider wordt verwijderd.

Na de ingreep bent u niet direct onvruchtbaar. Daarom moet u de eerste periode na de sterilisatie een anticonceptiemiddel gebruiken totdat via laboratoriumonderzoek is vastgesteld dat uw sperma geen levende zaadcellen meer bevat. Dit sperma-onderzoek vindt plaats: 

• op zijn vroegst 3 maanden na de ingreep 
• én na minimaal 25 zaadlozingen (gerekend vanaf de ingreep).

Eerder geproduceerd sperma geeft geen betrouwbaar beeld van het effect van de sterilisatie.

Instructies voor het sperma-onderzoek

Na de ingreep krijgt u een laboratoriumaanvraagformulier en een plastic potje voor het opvangen van het sperma mee. Als u geen potje heeft ontvangen, dan kunt u dit ophalen bij het afnamelaboratorium van het Diakonessenhuis:

• locatie Utrecht: route 1, begane grond
  Let op: onze routenummers wijzigen. Vanaf 14 juni 2024 volgt u route 5.
• locatie Zeist: route 2, begane grond
  Let op: onze routenummers wijzigen. Vanaf 24 mei 2024 volgt u route 10.

Afspraak maken

U moet een afspraak maken voor het inleveren van het sperma. U kunt hiervoor bellen met het laboratorium. Het nummer vindt u onder 'Telefoonnummers'.

Sperma opvangen

Hieronder vindt u een aantal richtlijnen voor het opvangen van het sperma:

• Zorg ervoor dat u twee tot maximaal zeven dagen voor het onderzoek geen zaadlozing heeft.
• Probeer voordat u het sperma gaat opvangen eerst te plassen.
• Was uw handen en de genitale streek met water (geen zeep) en droog af met een schone handdoek.
• Wek een zaadlozing op door masturbatie (en niet door geslachtsgemeenschap).
• Gebruik geen condoom (in verband met spermadodende pasta).
• Vang het sperma rechtstreeks op in het potje. Let erop dat al het sperma in het potje wordt opgevangen. Als er sperma verloren gaat, kan het onderzoek niet doorgaan en hoeft u het sperma niet naar het laboratorium te brengen. Neem contact op met het laboratorium voor een nieuwe afspraak.
• Sluit het potje goed af.
• Vermeld op het potje uw naam, uw geboortedatum en de datum en het tijdstip waarop het sperma is opgevangen.

Het inleveren van het sperma

• Breng het potje met sperma en het aanvraagformulier zo spoedig mogelijk (binnen 1 uur) naar het laboratorium.
• Houd het potje tijdens transport naar het laboratorium zo dicht mogelijk op uw lichaam om afkoeling te voorkomen.
• Bij het inleveren vragen we u een korte vragenlijst in te vullen. 

Let op: als u op de afgesproken datum geen sperma kunt inleveren, meld dit dan tijdig aan het laboratorium.

U kunt het sperma op de volgende locaties inleveren:

• locatie Utrecht: Klinisch chemisch laboratorium, route 311, 2e verdieping
  Let op: onze routenummers wijzigen. Vanaf 14 juni 2024 volgt u route 446.
• locatie Zeist: Klinisch chemisch laboratorium, route 14, 2e verdieping, te bereiken via de lift op de polikliniek naast route 10
  Let op: onze routenummers wijzigen. Vanaf 24 mei 2024 volgt u route 116. De lift vindt u dan op de polikliniek naast route 21.

Op de polikliniek in Doorn kunt u geen sperma inleveren voor vruchtbaarheidsonderzoek of onderzoek na sterilisatie.

​Uitslag van het onderzoek

De uitslag van het onderzoek is na 3 dagen bekend. Nadat u het sperma heeft ingeleverd, moet u een belafspraak maken bij uw behandelend uroloog om de uitslag telefonisch te horen. Dit gesprek moet 3 dagen na het inleveren van het sperma plaatsvinden. U maakt deze afspraak online (ga bij online afspraak maken naar urologie > sterilisatie van de man > telefonische uitslag sperma-onderzoek) of via de polikliniek Urologie. Het telefoonnummer vindt u achter in deze folder. Zolang u de uitslag niet weet of de uitslag nog niet in orde is, moet u een anticonceptiemiddel gebruiken.

Bepaling van onvruchtbaarheid

Bij de bepaling van (on)vruchtbaarheid, hanteert het Diakonessenhuis de landelijke richtlijnen van de Nederlandse Vereniging voor Urologie. Steriliteit mag worden aangenomen als bij controle geen zaadcellen worden gezien of minder dan 100.000 niet-beweeglijke zaadcellen per ml. Als u steriel bent, zijn verdere controles niet meer nodig. Als er meer zaadcellen te zien zijn, bent u nog steeds vruchtbaar. U moet dan nogmaals uw sperma laten onderzoeken.

De kosten van een sterilisatie van de man vallen niet in de basisverzekering. Bent u aanvullend verzekerd, dan kan het zijn dat de kosten wel vergoed worden. Dit is afhankelijk van uw verzekeringspolis. Als u een sterilisatie overweegt, informeer dan bij uw zorgverzekeraar of de kosten van de ingreep worden vergoed. Krijgt u de kosten niet vergoed en overweegt u de operatie op eigen kosten te laten uitvoeren? Dan kunt u bij onze afdeling Patientenadministratie om een opgave van de kosten vragen. Dat kan via e-mail [email protected] of telefonisch via 088 250 6404.

• Op de dag van de ingreep, na de ingreep, mag u niet douchen, sporten en/of zwaar tillen. Douchen mag de volgende dag weer. 
• Doe de eerste week rustig aan. 
• Als de verdoving is uitgewerkt mag u Paracetamol gebruiken volgens de bijsluiter. 
• Als de wondjes in het scrotum gaan lekken, dan kunt u die tussen duim en wijsvinger een paar minuten tegen elkaar aandrukken.   
• Als er op de dag van de ingreep problemen zijn (bijvoorbeeld een flinke zwelling van het scrotum) kunt u bellen met de polikliniek Urologie. 
• Denk aan de spermacontrole na 3 maanden en 25 zaadlozingen. Tot u de uitslag heeft moet u een anticonceptiemiddel blijven gebruiken. Dit geldt ook als bij de controle blijkt dat u nog vruchtbaar bent.

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen of opmerkingen, dan kunt u contact opnemen met de polikliniek Urologie.

Polikliniek Urologie
088 250 6327

Bloedafname/laboratorium Utrecht
088 250 6534

Bloedafname/laboratorium Zeist
088 250 9471

Vindt u iets onduidelijk beschreven? Of ontbreekt er informatie? Dat horen wij graag. U kunt opmerkingen over de tekst doorgeven via [email protected].