Wetenschappelijk onderzoek in het Diakonessenhuis

In het Diakonessenhuis doen we verschillende soorten onderzoek. Soorten onderzoek die u kunt tegenkomen zijn:

• Diagnostisch onderzoek: dit is het onderzoek naar de oorzaak en het verloop van uw klachten. Denk hierbij aan een CT-scan, bloedonderzoek en weefselondezoek.
• Klantervaringsonderzoek: dit is onderzoek naar uw ervaring als patiënt en hoe we de dienstverlening kunnen verbeteren. Hiervoor vragen we u een vragenlijst in te vullen of deel te nemen aan een groepsgesprek (spiegelbijeenkomst).  
• Wetenschappelijk onderzoek: daar gaat deze folder over. We gaan in op
  • de vraag waarom wetenschappelijk onderzoek belangrijk is
  • de soorten wetenschappelijk onderzoek die we in het Diakonessenhuis doen
  • hoe u bezwaar kunt maken tegen gebruik van gegevens
  • hoe het ziekenhuis de kwaliteit van wetenschappelijk onderzoek bewaakt

Wetenschappelijk onderzoek heeft als doel kennis te verzamelen waarmee de kwaliteit van gezondheidszorg kan worden verbeterd. Met deze kennis:

• kunnen ziekten wellicht beter worden behandeld;
• kunnen artsen meer over een bepaalde ziekte of de werking van het lichaam te weten komen;
• wordt het makkelijker om bepaalde ziekten op te sporen of vast te stellen;
• wordt het mogelijk om de zorgverlening aan patiënten te verbeteren.

We doen verschillende soorten wetenschappelijk onderzoek.

1. onderzoek met proefpersonen;
2. onderzoek met (patiënt)gegevens;
3. onderzoek met restant lichaamsmaterialen.

1. Onderzoek met proefpersonen

Mensen die aan wetenschappelijk onderzoek meedoen noemen we proefpersonen of respondenten. Zowel mensen die behandeld worden als mensen die niet behandeld worden kunnen een uitnodiging krijgen voor deelname aan een wetenschappelijk onderzoek.

Bij medisch-wetenschappelijk onderzoek ondergaan proefpersonen een onderzoek of behandeling. Of moeten ze aan gedragsregels voldoen. Denk aan een het maken van een röntgenfoto of het innemen van medicatie. Voor dit type onderzoek gelden strenge regels. Meedoen aan medisch-wetenschappelijk onderzoek is altijd vrijwillig. Als uw arts of zorgverlener u vraagt mee te doen, bepaalt u zelf of u dit wilt of niet. Dit heeft geen invloed op uw behandeling: u krijgt gewoon de behandeling die u anders ook zou krijgen.

Voordat u besluit deel te nemen aan het onderzoek ontvangt u uitgebreide informatie over het onderzoek en mag u nadenken of u wilt deelnemen. Als u dit wilt, dan geeft u toestemming. Dit noemen we ‘informed consent’. Vervolgens ontvangt u instructies van de onderzoeker/zorgverlener die betrokken is bij het onderzoek. In deze instructies staat wat er van u wordt verwacht. Het is belangrijk dat u die instructies goed opvolgt. Alleen dan zijn de resultaten van het onderzoek betrouwbaar.

Het is altijd mogelijk om tijdens dit type onderzoek te stoppen met uw deelname. Soms is direct stoppen niet goed mogelijk omdat dat slecht kan zijn voor uw gezondheid. Bijvoorbeeld als u deelneemt aan een onderzoek met een behandeling. Vertel de behandelaar of zorgverlener daarom altijd dat u wilt stoppen. U hoeft niet te vertellen waarom u wilt stoppen.

Voor medisch-wetenschappelijk onderzoek met kinderen is aanvullende wet- en regelgeving van toepassing. Vanaf 12 jaar mogen kinderen mee beslissen over deelname aan onderzoek. Vanaf 16 jaar tekenen proefpersonen zelf de toestemmingsverklaring. Meer informatie over wetenschappelijk onderzoek met kinderen kunt u terugvinden in de patiëntfolder ‘Patiëntenrechten van u en uw kind’.

2. Onderzoek met (patiënt)gegevens (dossieronderzoek)

Als u patiënt bij ons bent, verzamelen en bewaren wij uw persoons- en medische gegevens die nodig zijn voor uw behandeling in uw patiëntendossier. Al deze gegevens samen noemen we patiëntgegevens. Het gaat bijvoorbeeld om gegevens van een röntgenfoto of bloedtest. Of gegevens over het verloop van een aandoening en behandeling zoals beschreven in het patiëntdossier of door vragenlijsten die u zelf heeft invult. In sommige gevallen willen we deze gegevens ook graag gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek. Bijvoorbeeld om de kwaliteit van de zorg te onderzoeken en te verbeteren. In al deze gevallen hoeven geen extra gegevens verzameld te worden.

Heeft u bezwaar tegen het gebruik van uw persoons- en/of medische gegevens voor onderzoek? Dan kunt u bezwaar maken. Zie hoofdstuk: “Hoe kunt u bezwaar maken?”. Vanaf het moment dat u bezwaar maakt, worden uw gegevens niet meer gebruikt. Gegevens die voorafgaand aan het bezwaar in onderzoek gebruikt zijn, kunnen we vaak niet met terugwerkende kracht uit het onderzoek verwijderen.

Gegevens die we gebruiken voor onderzoek krijgen een code Dit betekent dat we zoveel mogelijk herkenbare informatie verwijderen. De code en de onderzoeksgegevens worden zorgvuldig verwerkt en bewaard in het Diakonessenhuis. In de privacyverklaring staan de belangrijkste vragen beantwoord over de verwerking van persoonsgegevens door het Diakonessenhuis. Privacy | Diakonessenhuis)

3. Onderzoek met lichaamsmateriaal

Als u patiënt bij ons bent, kan het nodig zijn dat we voor uw behandeling ook lichaamsmateriaal van u verzamelen en bewaren. Dit kan bijvoorbeeld bloed of urine zijn dat we afnemen voor een diagnostisch onderzoek. Het kan ook tumor- of botweefsel zijn dat bij een operatie wordt verwijderd. Normaal gesproken wordt het verwijderde lichaamsmateriaal na de operatie vernietigd. Materiaal afgenomen voor diagnostisch onderzoek wordt na de bewaartermijn vernietigd.

Soms willen we het lichaamsmateriaal voor wetenschappelijk onderzoek gebruiken, bijvoorbeeld om een methode voor bloedonderzoek te verbeteren. We gebruiken hiervoor een bloedmonster dat normaal gesproken vernietigd zou worden. Zo hoeven we geen extra lichaamsmateriaal te verzamelen. Patiëntgegevens worden van het lichaamsmateriaal verwijderd zodat niet meer te zien is dat het lichaamsmateriaal van u afkomstig is.

Heeft u bezwaar tegen het gebruik van uw lichaamsmateriaal voor onderzoek? Dan kunt u bezwaar maken. Zie hoofdstuk: “Hoe kunt u bezwaar maken?”. Vanaf het moment dat u bezwaar maakt, worden uw lichaamsmaterialen niet meer gebruikt.

Soms is nog niet bekend welke onderzoeken er in de (nabije) toekomst gaan komen. Daarom is het handig om lichaamsmateriaal te bewaren waar we in de toekomst onderzoek mee kunnen doen. Een verzameling van lichaamsmaterialen voor toekomstig onderzoek noemen we een biobank. Een biobank kan lichaamsmateriaal bevatten van een specifieke patiëntengroep of van een specifieke ziekte (bijv. een specifieke tumortype). Als lichaamsmateriaal wordt opgeslagen in een biobank voor later gebruik, dan wordt altijd om toestemming gevraagd.

Heeft u bezwaar tegen het gebruik van uw persoons- of medische gegevens of uw lichaamsmateriaal als testmateriaal? Bezwaar kunt u zelf vastleggen in mijnDiak onder de knop Toestemmingen. Deze vindt u via het hoofdmenu Mijn gegevens onder het kopje Privacy.

• Als u toestemming wilt geven klikt u op 'Ja' bij Wetenschap en scholing.
• Als u geen toestemming wilt geven klikt u hier op ‘Nee’.
• Als u niets invult dan leggen we dat uit als geen bezwaar en daarmee als toestemming.

U kunt uw  keuze altijd veranderen.

Als u bezwaar maakt tegen gebruik van gegevens of lichaamsmateriaal, dan kan zijn dat wij u nog wel vragen om aan een specifiek onderzoek mee te werken. Bijvoorbeeld het invullen van een vragenlijst of meedoen aan een onderzoek met proefpersonen. In dat geval vragen we u daar altijd apart toestemming voor.

In ons ziekenhuis beoordeelt het Wetenschapsbureau het wetenschappelijk onderzoek op kwaliteit en op veiligheid van de patiënten en hun gegevens. Alleen onderzoek dat voldoet aan wettelijke kwaliteitseisen mag worden uitgevoerd. Als we samenwerken met onderzoekers van buiten het Diakonessenhuis maken we afspraken over het delen van de onderzoeksgegevens. Wetenschappelijk onderzoek mag pas starten na toestemming van de Raad van Bestuur.

De gegevens die tijdens het onderzoek verzameld worden zijn alleen in te zien door de onderzoekers en personen die de kwaliteit controleren. In alle gevallen gaan we zorgvuldig om met medische en persoonsgegevens. Wanneer het onderzoek is afgerond, maken we de resultaten bekend in wetenschappelijke tijdschriften. Hierin zijn u of uw gegevens niet herkenbaar. Voor de onderzoeksgegevens geldt een bewaartermijn van 15 tot 25 jaar.

Het is altijd mogelijk om terug te komen op uw beslissing om deel te nemen aan een onderzoek. Neem hiervoor contact op uw behandelaar of zorgverlener. U hoeft niet te vertellen waarom u wilt stoppen.

Het ziekenhuis gebruikt ook (patiënt)gegevens voor onderzoek van ‘algemeen belang’. Dit is noodzakelijk voor de publieke taak van de gezondheidszorg of het openbaar gezag. Voorbeelden zijn geboorte-en sterftegegevens die het Centraal Bureau van de Statistiek (CBS) verwerkt of het aantal patiënten met een bepaalde infectieziekte die het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) verwerkt. Tegen onderzoek van ‘algemeen belang’ kan geen bezwaar worden gemaakt. 

Alle rechten en plichten van proefpersonen volgens de Nederlandse wetgeving kunt u terugvinden in de folder Medisch-wetenschappelijk onderzoek van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). 

Heeft u nog vragen naar aanleiding van deze folder? Neem contact op met uw zorgverlener.

Vindt u iets onduidelijk beschreven? Of ontbreekt er informatie? Dat horen wij graag. U kunt opmerkingen over de tekst doorgeven via [email protected]