Acute ontsteking van de alvleesklier (acute pancreatitis)

Ligging van de alvleesklier

De alvleesklier (pancreas) is een orgaan dat dwars in de buik ligt. Het is ongeveer 12 tot 15 centimeter lang en 1 tot 3 centimeter dik. Het begin bevindt zich in de bocht van de twaalfvingerige darm (een deel van de dunne darm) en de staart achter de maag, voor de wervelkolom. Aan de bovenkant ligt de alvleesklier tegen de maag, aan de onderkant tegen de dunne darm.

Functie van de alvleesklier

De alvleesklier is een onmisbaar orgaan dat zorgt voor een goede bloedsuikerspiegel en helpt bij de spijsvertering. De alvleesklier is opgebouwd uit cellen die hormonen maken (zoals insuline) en uit cellen die enzymen maken die het voedsel helpen verteren. De alvleesklierhormonen worden afgegeven in het bloed en zorgen ervoor dat het bloedsuikergehalte binnen normale waarden blijft. Als de insulineproductie te laag is, ontstaat suikerziekte (diabetes). De alvleesklierenzymen zijn van groot belang voor de spijsvertering. Ze komen via een afvoerbuis in de twaalfvingerige darm terecht. Als er te weinig enzymen worden geproduceerd, ontstaan er stoornissen in de vertering van suikers, vetten en eiwitten. Dit leidt tot vettige ontlasting.

In de alvleesklier kunnen zich ontstekingsreacties voordoen. Als dat snel en plotseling gebeurt, spreken we van een 'acute' pancreatitis. De ontsteking kan ook milder zijn en zich bij herhaling voordoen. We spreken dan van een 'chronische' pancreatitis. Deze folder gaat alleen over acute pancreatitis. De oorzaken van acute pancreatitis zijn:

• verstopping van de afvoergang van de alvleesklier door galstenen (40%)
• overmatig alcoholgebruik (30%)
• onbekende oorzaak (20%)

In 10% van de gevallen kan de ontsteking van de alvleesklier het gevolg zijn van:

• een complicatie van het ERCP-onderzoek
• een operatie
• een ongeval
• een doorbloedingsstoornis
• een stofwisselingsziekte
• een virusinfectie (bijvoorbeeld het bofvirus)
• een tumor in de alvleesklier of in de buurt van de alvleesklier
• bepaalde medicijnen

Klachten van acute pancreatitis zijn meestal hevige buikpijn met uitstraling naar de rug en/of linkerzij. Vaak gaat dit gepaard met misselijkheid, braken en algehele malaise. Pancreatitis is een ernstige aandoening. Acute pancreatitis heeft in 85% van de gevallen een mild verloop en de sterftekans is daarbij laag (ongeveer 3%). Maar de aandoening kan ook een minder gunstig verloop hebben. Bij 15% van de gevallen ontstaat een ernstig ziektebeeld, waarbij vaak langdurige behandeling op de Intensive Care nodig is. De sterftekans bij deze zeer ernstige vorm is hoog, variërend van 30% tot 70%.

Complicaties van een pancreatitis

De belangrijkste complicaties van een acute pancreatitis zijn:

• infecties in en om de alvleesklier: deze kunnen een ernstig ziekteverloop tot gevolg hebben met een verhoging van de sterftekans.
• pancreas pseudocyste vorming: dat is een ophoping van vocht, waar na zes weken een kapsel omheen wordt gevormd. De pseudocyste kan blijven bestaan of in de loop van een aantal weken kleiner worden of verdwijnen. Ook kan in de pseudocyste infectie ontstaan.
• bloeding uit bloedvaten in en rondom de alvleesklier
• geelzucht: dit kan optreden als de acute pancreatitis het gevolg is van galstenen. Galstenen kunnen de afvoergang van de galblaas blokkeren. De galvloeistof kan dan niet meer vrij naar de darm doorstromen. Door de ophoping van galvloeistof (met name bilirubine) ontstaat dan geelzucht.

Welke onderzoeken nodig zijn, hangt af van de ernst en het verloop van de aandoening. Meestal kan de diagnose pancreatitis gesteld worden op grond van uw klachten, uw leefgewoonten (medicatie, alcoholgebruik, etc.), lichamelijk onderzoek en laboratoriumonderzoek. Soms wordt ook beeldvormend onderzoek gedaan, zoals een echo en CT-scan.

Hoe we u behandelen is afhankelijk van de ernst en de oorzaak van de pancreatitis. De behandeling bestaat meestal uit conservatief beleid. Soms een ERCP met papillotomie of een ingreep. Hieronder leggen we deze behandelingen uit.

Conservatief beleid

Conservatief beleid is een vorm van behandelen waarbij u rust houdt en genoeg vocht krijgt. Op geleide van pijn mag u eten en drinken. Soms is het nodig dat we u via een sonde (een slangetje dat via de neus in de maag/darm wordt gebracht) vloeibare voeding geven. Omdat de ontsteking van de alvleesklier niet door bacteriën wordt veroorzaakt, krijgt u geen antibiotica. De MDL-arts bespreekt met u wat in uw situatie wenselijk is.

ERCP met papillotomie

ERCP met papillotomie is een mogelijke behandeling als u koorts krijgt doordat opgehoopte gal in de galwegen ontstoken raakt door bacteriën.

ERCP betekent Endoscopische Retrograde Cholangio Pancreaticografie. Tijdens dit kijkonderzoek brengen we een endoscoop (flexibele 'kijkbuis' of 'slang') via de mond, slokdarm en maag, in de twaalfvingerige darm en kijken we naar de afvoerbuis van de alvleesklier en de gal. Via de endoscoop brengen we via een klein slangetje röntgencontrastmiddel in de afvoerbuis. Daardoor kunnen we de afvoerbuis goed zien op het röntgenscherm. We kunnen dan een papillotomie uitvoeren. Daarbij snijden we de spier die de afvoerbuis afsluit, een stukje in. Hierdoor verbetert de afvoer. Stenen in de gal- of alvleesklierafvoerwegen kunnen we via de endoscoop verwijderen.

Mogelijke complicaties
Bij een ERCP kunnen complicaties optreden, zoals een bloeding, perforatie of infectie. Ook kan de pancreatitis weer heftiger worden.

Ingreep

Als u heel ernstig ziek bent, kan een ingreep nodig zijn. De MDL-arts maakt dan via de maag een opening naar de alvleesklier. Soms is het dan nodig om het ontstoken en dode weefsel weg te halen. Als dit via de maag niet mogelijk is, kan de radioloog via een slangetje door de huid het ontstoken vocht laten aflopen. Als dat niet kan, zal de chirurg u opereren. Bij deze ingreep krijgt u antibiotica en eventueel nog andere medicijnen. Soms zijn meerdere ingrepen nodig om de ziekte te behandelen.

Als u weer hersteld bent, mag u naar huis. Soms is het noodzakelijk om uw leefgewoonten aan te passen. De MDL-arts bespreekt dit met u. Als alcohol de oorzaak was van de pancreatitis, kan aanvullende zorg wenselijk zijn.

Na enkele weken komt u voor controle terug bij de MDL-arts. U krijgt hiervoor bij uw ontslag een afspraak mee.

Heeft u nog vragen, dan kunt u contact opnemen met de polikliniek Maag-darm-leverziekten.

Polikliniek Maag-darm-leverziekten
088 250 6667

Verpleegafdeling Maag-darm-leverziekten en chirurgie (1F)
088 250 6451 (kamer 23-26) / 088 250 6452 (kamer 15-22)

Vindt u iets onduidelijk beschreven? Of ontbreekt er informatie? Dat horen wij graag. U kunt opmerkingen over de tekst doorgeven via [email protected].