Behandeling met bisfosfonaat

Bisfosfonaten zijn medicijnen die worden gebruikt bij goedaardige ziekten die zorgen voor een verhoogd calciumgehalte (kalkgehalte) in het bloed zoals osteoporose, en kwaadaardige ziekten met uitzaaiingen in de botten zoals kanker. Bisfosfonaten zijn medicijnen die al heel lang bekend zijn: het eerste bisfosfonaat werd meer dan honderd jaar geleden uitgevonden. Nog steeds worden nieuwe bisfosfonaten ontwikkeld, met als doel een grotere werkzaamheid of minder bijwerkingen.

In het Diakonessenhuis wordt het bisfosfonaat APD gebruikt. APD staat voor Aminohydroxy Propylideen Difosfonzuur, en wordt via een infuus in een ader toegediend.

Behandeling met Bisfosfonaten

Bisfosfonaten kunnen gebruikt worden bij het behandelen of verminderen van:

• botafbraak door uitzaaiingen van tumorcellen
• verhoogd calciumgehalte in het bloed
• botpijnen die door uitzaaiingen worden veroorzaakt
• risico op botbreuken of vervormingen van het bot

Aantasting van het bot door metastasen

Botmetastasen zijn kankercellen die vanuit een andere plaats in het lichaam naar de botten zijn verspreid of uitgezaaid. Botmetastasen zijn wat anders dan botkanker; botkanker is kanker die ontstaan is in het bot.

Bij gezonde volwassenen vernieuwt het skelet zich voortdurend. Er zijn cellen die zorgen dat het bot wordt afgebroken en er zijn andere cellen die zorgen dat nieuw bot wordt opgebouwd. Uitzaaiingen van een tumor (botmetastasen) in het skelet maken botten langzaam broos. Botmetastasen stimuleren botafbraak rond de uitzaaiing. Dit kan vervelende gevolgen hebben zoals botpijn, een breuk en het zwakker worden van het skelet.

Door de verhoogde afbraak van botweefsel komt er soms te veel kalk in het bloed. Dit te hoge calciumgehalte kan aanleiding geven tot klachten zoals:

• vermoeidheid
• gebrek aan eetlust
• braakneigingen
• verstopping
• abnormale dorst
• verwardheid

Botversterking door Bisfosfonaten

Bisfosfonaten zijn botversterkende middelen die invloed hebben op de botdichtheid van het skelet. Meestal vergroten bisfosfonaten de botdichtheid. Daardoor hebben tumorcellen van de metastasen minder vat op het nog gezonde bot. Hierdoor kan pijn afnemen, wordt de kans het bot te breken kleiner en gaat het calciumgehalte in het bloed omlaag.

Wanneer mag er geen bisfosfonaat gegeven worden?

• Afwijking aan hart of nieren Bisfosfonaten mogen niet gegeven worden bij ernstige hartafwijkingen en bij afwijkingen aan de nieren. Uw arts beoordeelt of de behandeling aangepast moet worden.
• Zwangerschap Indien u tijdens de behandeling met bisfosfonaten zwanger wordt of wilt worden, moet u uw arts informeren. Uw arts bepaalt of in uw geval bisfosfonaten gebruikt mogen worden.
• Bisfosfonaat en borstvoeding Het werkzame bestanddeel van bisfosfonaten gaat over in de moedermelk. Tijdens de behandeling met bisfosfonaten raden we het geven van borstvoeding af.

Voorbereiding op de behandeling

U hoeft zich niet voor te bereiden op de behandeling. Het kan zijn dat u extra vitamine D en calcium voorgeschreven krijgt. Bisfosfonaten remmen de botafbraak, waardoor er weinig calcium vrijkomt. Er is veel calcium nodig om de aangedane botten te verstevigen. De extra calcium helpt hierbij. Vitamine D helpt calcium uit voedsel op te nemen in de darmen.

Bij koorts of verkoudheid geen behandeling
Bent u flink verkouden of heeft u koorts? Over het algemeen is een verkoudheid geen reden om de bisfosfonaten niet te krijgen. Toch vinden we het fijn als u niet komt wanneer u verkouden of ziek bent. Op het Dagbehandelcentrum, waar de behandeling gedaan wordt, komen medepatiënten die erg kwetsbaar zijn. Zij zijn snel aangestoken en zijn minder goed bestand tegen een verkoudheid.

Afspraak verzetten of afzeggen
Bent u verhinderd? Zeg dan zo snel mogelijk uw afspraak af. Dit kan tot uiterlijk twee dagen vooraf. U kunt hiervoor bellen met de secretaresse van het Dagbehandelcentrum Oncologie/Hematologie. Het telefoonnummer staat achter in deze folder.

Vervoer naar huis
Sommige patiënten worden wat slaperig of duizelig direct na de behandeling met bisfosfonaten. Pas na de eerste behandeling weet u of dat ook voor u geldt. Daarom is het verstandig niet zelf naar huis te rijden maar om vooraf vervoer te regelen.

De behandeling wordt gedaan bij het Dagbehandelcentrum Oncologie / Hematologie in Utrecht. U kunt zich daar melden op de afgesproken tijd.

Gang van zaken tijdens de behandeling

Bisfosfonaten worden in het Diakonessenhuis via een infuus toegediend. De behandeling duurt ongeveer twee uur en wordt eens in de drie weken tot eens in de drie maanden gegeven. De arts beslist hoe vaak u de infusies nodig heeft. Tijdens het toedienen van het bisfosfonateninfuus mag u vrij rondwandelen over het Dagbehandelcentrum Oncologie / Hematologie. U wordt verzocht niet van de afdeling af te gaan.

Behalve tijdens het inbrengen van het infuus heeft u in principe geen lichamelijke ongemakken tijdens de behandeling.

Bijwerkingen

De behandeling met bisfosfonaten wordt over het algemeen goed verdragen. Behalve de gewenste effecten kan het geneesmiddel enige ongewenste reacties veroorzaken. Deze bijwerkingen hoeven niet bij iedereen op te treden. Sommige bijwerkingen verdwijnen ook nadat het lichaam aan het middel gewend is. Mogelijke bijwerkingen die soms optreden:

• Soms is er sprake van spierpijn, algehele malaise, koude rillingen en kortdurende koorts tijdens de eerste dagen na het toedienen van bisfosfonaten. Deze klachten zijn onschuldig. Wij adviseren u om op de dag van de toediening ’s avonds twee tabletten paracetamol van 500 mg te gebruiken. De dag na de toediening kunt u dit zo nodig ’s morgens en ’s avonds herhalen.
• Bisfosfonaten kunnen bij sommige patiënten, vooral direct na de toediening, slaperigheid of duizeligheid veroorzaken. Als u dit merkt, moet u geen voertuigen besturen, machines bedienen of andere dingen doen waarbij uw volle aandacht nodig is.

Mogelijke bijwerkingen die zeer zelden voorkomen:

• spierkrampen, pijn, roodheid en zwelling op de plaats van het infuus
• maag- en darmstoornissen, braken, obstipatie, diarree, verminderde eetlust
• hoofdpijn, verwardheid, geprikkeldheid
• jeuk
• oogirritatie

Als de plek waar het infuus is ingebracht of de infuusarm branderig aanvoelt, kunt u deze het beste koelen met koude kompressen. Deze klachten verdwijnen na een paar dagen vanzelf en komen hoogstzelden voor.

Zeer zelden (bij 0,01% van de patiënten) kan het kaakbot worden afgebroken bij langdurig gebruik van bisfosfonaten. In Nederland gebeurt dit veel minder dan in de rest van de wereld, waarschijnlijk door de goede tandheelkundige hygiëne. Mocht u een grote ingreep in uw kaak nodig hebben, meldt dan altijd bij de tandarts dat u bisfosfonaten gebruikt en bespreek het vooraf met de oncologieverpleegkundige op het Dagbehandelcentrum Oncologie / Hematologie.

Zelden treden er bijwerkingen op die niet in deze folder staan. Waarschuw uw arts of de afdeling waar u onder behandeling bent als er een reactie optreedt die hier niet genoemd is.

Problemen thuis

Heeft u thuis problemen na de behandeling met bisfosfonaten? Meldt u zich dan in het ziekenhuis.

• Tijdens kantooruren kunt u terecht bij het Dagbehandelcentrum Oncologie / Hematologie.
• Buiten kantooruren gaat u naar verpleegafdeling 3B:
  • vertel altijd dat u behandeld wordt op het Dagbehandelcentrum Oncologie / Hematologie
  • vertel altijd dat u recent een behandeling met bisfosfonaten (APD) hebt ondergaan.

Met vragen over de behandeling kunt u terecht bij de oncologieverpleegkundige op het Dagbehandelcentrum Oncologie / Hematologie. Het telefoonnummer staat achter in deze folder.

• Maken of wijzigen van afspraken: via de secretaresse van het Dagbehandelcentrum Oncologie / Hematologie op 088 250 6562
• Inhoudelijke vragen over het bisfosfonateninfuus of bij acute problemen: via de oncologieverpleegkundige op 088 250 6653
• Acute inhoudelijk vragen na kantoortijden: via de oncologieverpleegkundige van afdeling 3B: 088 250 6098 of 088 250 6244
• Acute problemen na kantoortijden: Spoedeisende Hulp op 088- 250 6211. Zeg altijd dat u oncologiepatiënt bent en behandeld wordt in het Diakonessenhuis op het Dagbehandelcentrum Oncologie / Hematologie.

Dagbehandelcentrum Oncologie/Hematologie
088 250 6562

Vindt u iets onduidelijk beschreven? Of ontbreekt er informatie? Dat horen wij graag. U kunt opmerkingen over de tekst doorgeven via [email protected]