Behandeling van het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)

Het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) of Irritable Bowel Syndrome (IBS) is een verstoring van de functie van het maag-darmkanaal, vooral van de dikke darm. Het is een veel voorkomende chronische darmaandoening. Naar schatting komt PDS bij ruim 20% van de Nederlanders voor.

Bij PDS maakt de darm te veel of juist te weinig bewegingen. Hierdoor kan diarree of juist verstopping ontstaan. Bij ruim 60% van de mensen met PDS zijn de zenuwen in de darmwand extra gevoelig. Bij PDS geven de darmen verstoorde signalen aan de hersenen. En de hersenen verstoorde signalen aan de darmen, of beide.

Mogelijke klachten zijn:

• Buikpijn. Dit is de belangrijkste klacht. Van een zeurderig gevoel tot scherpe steken. Na het eten kan dit verergeren. Ook voor, tijdens of na naar een toiletbezoek verandert de pijn.
• Opgezette buik. Dit ontstaat meestal in de loop van de dag. Dit heeft te maken met een reactie van de buikspieren.
• Andere ontlasting. De ontlasting wisselt tussen diarree en verstopping, soms zelfs op een dag. Vaak voelen de darmen niet leeg na de ontlasting. De pijn kan anders zijn voor en na toiletbezoek.
• Andere klachten. U kunt vermoeid zijn. Buikpijn kunt u tot in uw rug voelen en soms hebt u ook last van uw maag (denk aan misselijkheid en een opgeblazen gevoel). Ook gewrichtspijn komt voor.

Hoe PDS ontstaat weten we (nog) niet. Het begint vaak op volwassen leeftijd, maar soms ook al bij kinderen. Het komt twee keer zo vaak voor bij vrouwen als bij mannen en is soms erfelijk. Het kan ook ontstaan na een buikgriep, lang gebruik van antibiotica of na een operatie. Stress en bepaalde voeding kunnen de klachten verergeren. Gelukkig raakt uw darm niet beschadigd door de klachten die PDS geeft. Ook loopt u door PDS geen verhoogd risico op andere darmziekten.

Om te weten of u PDS heeft, is een darmonderzoek meestal niet nodig. PDS is in de darm namelijk niet te zien. Samen met uw huisarts onderzoekt u of uw klachten door PDS komen. Als uw huisarts twijfelt over de diagnose dan kan hij/zij u verwijzen naar een maag-, darm en leverarts in het ziekenhuis.

Belangrijk: heeft u naast buikpijn ook bloed in uw ontlasting? Of heeft u alleen diarree of valt u ook af? Meld dit dan bij uw huisarts. Dan kan er iets anders aan de hand zijn, zoals glutenovergevoeligheid of darmontsteking.

Er zijn verschillende behandelingen voor PDS. Minstens 1 op de 5 mensen heeft baat bij een van deze behandelingen. Omdat PDS bij iedereen verschillend is en omdat iedere PDS-patiënt anders reageert, is er niet één behandeling die bij iedereen werkt. Het is een kwestie van uitproberen welke behandeling bij u werkt en in welke mate. Ons advies daarbij is om één behandeling tegelijk te proberen, anders weet u niet welke behandeling effect heeft en welke niet. Uw huisarts bespreekt de behandelmogelijkheden met u. Als u niet verder komt met de behandelopties zoals besproken met de huisarts, dan kan uw huisarts u verwijzen naar een maag-, darm en leverarts in het ziekenhuis.

Er zijn behandelingen op het gebied van

• Stressvermindering
• Voeding
• Medicatie
• Probiotica
• Hypnotherapie

Ga voor uzelf eens na welke situaties spanning opleveren. Kunt u iets aan de omstandigheden veranderen? Een vast dagritme met een goede balans tussen in- en ontspannende activiteiten is belangrijk. Maak ruimte voor ontspanning en zorg voor voldoende ‘oplaadmomenten’. Maak bijvoorbeeld regelmatig een wandeling, pak een tijdschrift of probeer eens een yoga- of meditatieoefening. Doseer uw energie goed en loop niet te hard van stapel als u zich een dag beter voelt.

Tips voor uw maaltijden

• Sla geen maaltijden over.
• Begin de dag met een goed ontbijt.
• Verdeel de maaltijden over de dag en neem naast de hoofdmaaltijden ook een tussendoortje.
• Eet kleine porties, schep geen tweede keer op ook al smaakt het u goed.
• Neem de tijd om te eten.
• Drink minstens 2 liter per dag, bijvoorbeeld water.
• Eet gezond volgens de Schijf van Vijf.

Producten die klachten kunnen geven

De volgende producten kunnen klachten geven als u er veel van eet of drinkt:

• vetrijke producten zoals pizza, gefrituurde gerechten;
• vezelrijke voeding zoals volkoren producten, groente, fruit, aardappelen, noten;
• fruit (neem maximaal 3 stuks per dag);
• koffie (neem maximaal 3 kopjes per dag);
• (zwarte) thee (neem maximaal 3 koppen per dag);
• alcohol;
• suikerrijke dranken zoals frisdrank, vruchtensap, bier, sport- en energiedranken;
• suikervrije producten gezoet met sorbitol of xylitol bijvoorbeeld kauwgom;
• kant en klare maaltijden, sauzen, kruidenmengsels;
• chips, zoutjes;
• zemelen.

Kunt u uw voedingspatroon verbeteren, dan is het de moeite waard om dit een paar weken lang uit te proberen. Als u moeite heeft met gezond eten dan kan een diëtist helpen. Overleg met uw (huis)arts.

FODMAP-dieet

Het FODMAP-dieet is een bewezen behandeling voor patiënten met Prikkelbare Darm Syndroom. Met dit dieet ontdekt u binnen enkele maanden welke voedingsmiddelen bij u PDS-klachten veroorzaken.

Middelen tegen verstopping (Laxantia)

• Psylliumvezels voeden de bacteriën in de darmen. Ze binden water in de darmen waardoor ontlasting zachter en soepeler wordt. Psylliumvezels kunt u gerust lange tijd dagelijks gebruiken.
• Magnesiumhydroxide zorgt voor het vasthouden van vocht in de darmen waardoor de ontlasting zachter en soepeler wordt. Magnesiumhydroxide kunt u gerust langere tijd gebruiken. Omdat het vaak goed helpt en weinig bijwerkingen heeft, is dit de eerste keus bij verstopping als aanpassing van de voeding niet helpt. Magnesiumhydroxide is zonder recept te koop bij de apotheek. Probeer zelf uit hoeveel u nodig heeft.
• Macrogol zorgt voor het vasthouden van vocht in de darmen waardoor de ontlasting zachter en soepeler wordt.
• Bisacodyl stimuleert de beweging van de darm en het zorgt voor het vasthouden van vocht in de darmen waardoor de ontlasting zachter en soepeler wordt. Dit middel is alleen bedoeld voor af en toe. Overleg met een arts als dit niet voldoende is.
• Sennosiden prikkelt de darmwand waardoor deze meer gaat bewegen.
• Linaclotide (Constella) zorgt voor het vasthouden van vocht in de darmen waardoor de ontlasting zachter en soepeler wordt. Ook gaat de darmwand meer bewegen waardoor de ontlasting op gang komt. Linaclotide is alleen op recept verkrijgbaar. Het wordt alleen voorgeschreven als andere behandelingen niet helpen.
• Prucalopride zorgt ervoor dat de darmwand meer gaat bewegen, waardoor de ontlasting op gang komt. Dit medicijn is alleen op recept van de MDL-arts verkrijgbaar.

Middelen tegen diarree

• Psylliumvezels voeden de bacteriën in de darmen en ze binden de ontlasting waardoor deze vaster en steviger wordt. Psylliumvezels kunt u gerust lange tijd dagelijks gebruiken.
• Loperamide zorgt ervoor dat de darmen minder hard werken en de ontlasting vaster wordt. Loperamide is alleen bedoeld voor af en toe. Overleg met een arts als dit niet voldoende is.
• Ondansetron is een medicijn tegen misselijkheid met verstopping als bijwerking.
• Colestyramine kan helpen tegen diarree die veroorzaakt wordt door te veel galzouten.

Middelen tegen pijn 

• Pepermuntoliecapsules met maagsapresistente coating kunnen de darmen kalmeren, spierontspannend werken en de pijn minder maken. De capsules zijn bestand tegen maagzuur waardoor de pepermuntolie pas in de darm wordt vrijgegeven.
• Mebeverine kan bij langere tijd tweemaal daags slikken, helpen tegen darmkrampen en buikpijn. Het werkt niet beter dan een placebo (nep-medicijn). De werking van dit medicijn zou dus ook verklaard kunnen worden door het placebo-effect.
• Antidepressiva (SSRI’s en TCA’s, in een lage dosis) hebben invloed op de wisselwerking tussen hersenen en darmen. Dat komt omdat ze invloed hebben op het stofje serotonine dat zowel in de hersenen als in de darmen zit. Daardoor kunnen pijn en diarree of verstopping minder worden. 
• Paracetamol kan de pijn verminderen.
• Andere pijnstillers zoals NSAID’s (ontstekingsremmers) raden we af omdat ze juist extra maag- en darmklachten kunnen geven.

Probiotica zijn bacteriën die de darmflora kunnen verbeteren en PDS-klachten kunnen verlichten. Ze zitten in poeders, pillen, capsules of drankjes.

Met PDS-hypnotherapie zijn lichamelijke processen te sturen. Het heeft niks te maken met hypnose. Bij hypnotherapie leert u om uw aandacht naar binnen te richten.  U krijgt oefeningen die kunnen helpen om klachten te verminderen. Als u in ons ziekenhuis onder behandeling bent, kan uw behandelend arts u voor hypnotherapie verwijzen naar een van onze psychologen. 

Wordt u in ons ziekenhuis behandeld voor PDS? Meestal draagt uw behandelend arts de zorg na verloop van tijd over aan uw huisarts. Uw huisarts krijgt dan adviezen zodat hij/zij u verder kan begeleiden.

De Prikkelbare Darm Syndroom Belangenorganisatie (PDSB) is een stichting voor mensen met PDS. 

T: 088 737 4636
E: [email protected]
I: www.pdsb.nl

Met vragen over uw behandeling in het Diakonessenhuis kunt u terecht bij de polikliniek MDL.

Polikliniek MDL
088 250 6667

Bij het samenstellen van deze folder hebben we gebruik gemaakt van informatie van de Prikkelbare Darm Syndroom Belangenorganisatie en van het Martini Ziekenhuis in Groningen