Behandeling met biologicals

Een biological is een medicijn dat de werking van ontstekingseiwitten of afweercellen in het lichaam remt. Het bestaat geheel of gedeeltelijk uit dierlijk of menselijk eiwit.

Bij een aantal vormen van ontstekingsreuma werken sommige van de afweercellen of ontstekingseiwitten niet goed. Of er zijn er te veel aanwezig. Deze afweercellen of eiwitten vormen een belangrijk deel van ons afweersysteem. Als zij niet naar behoren werken, kunnen zij schade aanrichten. Bij reuma richten de cellen of eiwitten zich tegen het gewricht, waardoor ontstekingen ontstaan. Biologicals remmen de werking van deze ontstekingseiwitten of afweercellen, waardoor ontstekingen tot rust komen. Voorbeelden van ontstekingseiwitten zijn TNF-alfa en interleukines. Voorbeelden van afweercellen zijn B- en T-cellen.

Voor het remmen van deze eiwitten/ afweercellen bestaan drie soorten biologicals:

• TNF-alfaremmers 
• Interleukine-remmers
• B-celremmers en T-celremmers

Biologicals worden niet zomaar voorgeschreven. Het effect van deze medicijnen op de lange termijn is nog niet bekend omdat zij nog niet lang bestaan. De werking van een biological is niet altijd effectiever dan andere medicatie. Daarnaast zijn biologicals heel kostbaar (€ 15.000 tot € 20.000 per patiënt per jaar). Alleen als klassieke reumaremmers (DMARD’s) onvoldoende werken of te veel bijwerkingen geven, kunt u in aanmerking komen voor een biological. Bij reumatoïde artritis is dit bijvoorbeeld wanneer er twee DMARD’s niet of onvoldoende werken.

Reumatische aandoeningen waarbij biologicals worden voorgeschreven zijn:

• Reumatoïde artritis (RA)
• Jeugdreuma
• Artritis psoriatica (PsA)
• Spondylitis Ankylopoetica (AS), ofwel ziekte van Bechterew

Contra-indicaties

In bepaalde gevallen mogen biologicals niet gebruik worden. Dit noemen we ook wel contra-indicaties:

• tuberculose
• hepatitisbesmetting
• cardiale problemen
• kanker in de afgelopen 10 jaar
• nierfunctiestoornissen
• overgevoeligheid
• oudere leeftijd
• zwangerschap(wens) en borstvoeding

Bij geplande operatie

Als u een operatie moet ondergaan, wordt soms besloten te stoppen met TNF-alpha blokkers. Dit gebeurt in overleg met de anesthesioloog, chirurg en uw reumatoloog. Als er na de operatie geen (wond) infecties optreden, kunnen deze biologicals binnen enkele dagen tot weken na de ingreep worden hervat.

Biologicals worden via een infuus of injectie toegediend. Voordeel daarvan is dat ze vaak al snel werken: binnen een paar dagen of weken. Dit kan per middel en per persoon verschillend zijn.

Bij de start met een biological gaat u in principe door met uw huidige reumamedicatie (tenzij de reumatoloog u anders adviseert). Het is voor uw reumatoloog anders niet goed vast te stellen of de biological goed zijn werk doet. Als u met uw huidige medicatie zou stoppen en uw klachten verergeren, weten wij niet of dit komt door het staken van de DMARD’s of doordat de biological niet voldoende werkt.

Voor methotrexaat geldt bovendien dat het bij veel biologicals een gunstig effect heeft.

• De belangrijkste bijwerking van biologicals is de verhoogde vatbaarheid voor infecties. Dit komt doordat de biologicals ingrijpen op het afweersysteem. Voornamelijk luchtweginfecties, gordelroos en longontsteking komen voor.
• Het lichaam kan antistoffen maken tegen de biological waardoor deze minder of niet meer werkt.
• Tijdens het infuus kan er een overgevoeligsheidsreactie optreden. Dit kan jeuk, schommeling in de bloeddruk of een licht gevoel in het hoofd zijn. Deze klachten nemen meestal snel af.

Eventuele bijwerkingen worden tijdens de behandeling door een verpleegkundige behandeld en aan uw arts doorgegeven. Zeldzame bijwerkingen waar u ook thuis last van kunt hebben zijn:

• gezwollen handen, voeten, enkels, gezicht, lippen, mond of keel;
• netelroos of andere tekenen van een overgevoeligheidsreactie zoals huiduitslag en jeuk;
• koorts; 
• kortademigheid;

Heeft u een van deze klachten neem dan meteen contact op met de polikliniek Reumatologie.

Als u een zwangerschapswens heeft moet u dit vóór conceptie met uw reumatoloog overleggen. Sommige biologicals kunnen gevolgen hebben door de ontwikkeling van het ongeboren kind. De meeste biologicals komen in de moedermelk terecht. Daarom wordt geadviseerd om geen borstvoeding te geven. Als u op vruchtbare leeftijd bent, moet u tijdens het gebruik van een biological een zwangerschap voorkomen door een betrouwbaar voorbehoedsmiddel gebruiken.

Voordat u start met een biological krijgt u een aantal onderzoeken. Bij Apremilast is (meestal) geen screening nodig omdat het infectierisico veel minder is.

Screening op tuberculose

Biologicals verhogen de kans op tuberculose (tbc). Ook tbc die u mogelijk in het verleden heeft doorgemaakt kan door een biological opnieuw geactiveerd worden. Daarom wordt u onderzocht op de aanwezigheid van tuberculose. Het onderzoek bestaat uit bloedonderzoek en een longfoto. Als u tuberculose heeft zal er een tbc behandeling plaatvinden voordat u start met de biological.

Meting van ziekteactiviteit

Om te kunnen starten met een biological moet er sprake zijn van een verhoogde ziekteactiviteit. Daarom wordt uw zieketeactiviteit in beeld gebracht. Dit wordt bij reumatoïde artritis gemeten door de Das 28 score. Bij de ziekte van Bechterew wordt de BASDAI gebruikt.

Bloedonderzoek

Uw bloed wordt onderzocht op CRP (ontstekingswaarde) en de nier- en leverfunctie. Soms is het nodig om te testen op hepatitis B en C en HIV.

Röntgenonderzoek

Soms is het nodig om een röntgenfoto van handen voeten of de wervelkolom te maken.

Gewicht

In verband met de dosering van de medicatie vragen we u naar uw huidige gewicht.

Verhindering

Als uw biological per infuus wordt toegediend en u bent verhinderd op de dag van toediening, geeft dit dan uiterlijk vóór 8.30 uur door aan de polikliniek Reumatologie of aan de afdeling Dagbehandeling. De telefoonnummers vindt u achter in deze folder.

Toediening per injectie

Als u biologicals met een injectie gaat krijgen, dan wordt de eerste injectie  toegediend op de polikliniek Reumatologie. De reumaverpleegkundige plaatst samen met u de eerste injectie. Zij leert u hoe u de injectie plaatst, zodat u de volgende injecties thuis zelf kunt toedienen. Soms wordt er een vervolgafspraak gemaakt om nogmaals te injecteren onder begeleiding.

Toediening per infuus

Als u de biological per infuus krijgt toegediend, krijgt u eerst een infuus ingebracht in uw arm. Vervolgens loopt het medicijn in een periode van 30 tot 120 minuten in. Dit is afhankelijk van welk medicijn u krijgt. Tijdens de behandeling zit u in een stoel of ligt u in bed en kunt u iets voor uzelf doen zoals een boek lezen. Na de toediening blijft u gemiddeld nog één uur ter observatie in het ziekenhuis voor u naar huis mag.

Huisarts

Wij sturen uw huisarts een brief ter kennisgeving dat u gestart bent met een biological. Zo weet de huisarts wat voor medicatie u gebruikt en krijgt u ook automatisch een oproep voor bijvoorbeeld de griepprik.

Let op met vaccinaties

Als u een biological gebruikt, mag u niet gevaccineerd worden met levende vaccins. Dit betekent dat u geen vaccinatie mag krijgen tegen:

• pokken
• gele koorts
• oraal polio; voor het orale poliovaccin geldt bovendien dat het vanwege direct kunnen overdragen van dit vaccin ook niet aan de directe naasten van de patiënt gegeven mag worden;
• BCG
• bof, mazelen, rubella (BMR)
• oraal buiktyfus: hierover eerst overleggen met een gespecialiseerd centrum van de GGD

Als u wilt reizen naar een land waarvoor u een vaccinatie nodig heeft  met een levend vaccin, neem dan contact op met de GGD.

Geïnactiveerde vaccins kunnen wel veilig toegediend worden. Het betreft:

• griep: de griepprik wordt zelfs geadviseerd als u een biological gebruikt
• hepatitis A en B
• rabiës
• subcutaan buiktyfus (geïndiceerd bij reizen naar het buitenland: hierover eerst overleg met gespecialiseerd centrum van de GGD)
• pneumokokken

Bewaren

De biologicals per injectie moeten bewaard worden bij 2°C tot 8°C (in de koelkast). U kunt en mag ze niet invriezen. Bescherm de injectie tegen zonlicht. Bewaar geneesmiddelen altijd zo dat kinderen er niet bij kunnen.

Tandarts/operatie

Vermeld bij (geplande) operaties of tandartsingrepen (zoals wortelkanaalbehandeling, implantaten of het trekken van een kies) altijd dat u een biological gebruikt. En neem contact op met uw reumaverpleegkundige om te overleggen of u moet stoppen of kunt doorgaan.

Voor toediening van een biological per infusie of injectie is het belangrijk dat u eerst de volgende vragen na gaat:

1.  Moet u binnenkort een operatie ondergaan of een uitgebreide tandheelkundige ingreep? (hieronder wordt niet verstaan het vervangen/plaatsen van een   vulling)
2.  Heeft u wondjes, uitslag of gebitsproblemen die niet goed genezen?
3.  Heeft u koorts, keelpijn of bent u verkouden? 
4.  Heeft u pijn bij het plassen of heeft u diarree? 
5.  Bent u kortademig of heeft u last van gezwollen enkels?
6.  Gebruikt u antibiotica?
7.  Heeft u benauwdheidsklachten of moet u vaak hoesten?
8.  Heeft u bijwerkingen gehad tijdens of na het vorige infuus?
9.  Bent u zwanger of heeft u een zwangerschapswens?
10.  Bent u in het buitenland geweest of van plan naar het buitenland te gaan?

Als u een van deze vragen met ja kunt beantwoorden, neem dan contact op met de polikliniek Reumatologie via [email protected] of telefonisch via 088 250 6743.

Bij vragen of problemen kunt u contact opnemen met de polikliniek Reumatologie via [email protected] of telefonisch via 088 250 6743.

Polikliniek Reumatologie
088 250 6743

Dagbehandeling Utrecht
088 250 6628

Dagbehandeling Zeist (A3/B3)
088 250 9510

Apotheek Diakonessenhuis
088 250 5060

Vindt u iets onduidelijk beschreven? Of ontbreekt er informatie? Dat horen wij graag. U kunt opmerkingen over de tekst doorgeven via [email protected].