Behandeling van psoriasis met biologicals

Biologicals zijn medicijnen die de werking van ontstekingseiwitten of afweercellen in het lichaam remmen. Het zijn kunstmatig gemaakte lichaamseigen eiwitten. Ze kunnen worden gebruikt bij de behandeling van verschillende aandoeningen. Ook bij ernstige vormen van psoriasis kunnen biologicals helpen. Biologicals beïnvloeden het verstoorde afweerproces bij psoriasis.

Bij het ontstaan van psoriasis spelen T-cellen een grote rol. T-cellen zijn witte bloedcellen die een belangrijke functie hebben in het afweersysteem. Biologicals binden zich aan bepaalde ontstekingseiwitten waardoor de werking van T-cellen wordt gehinderd. En dat zorgt ervoor dat bestaande plekken genezen en er geen nieuwe plekken bijkomen.   

De meeste biologicals voor de behandeling van psoriasis worden via een injectie vlak onder de huid gegeven (subcutane toediening). Het voordeel daarvan is dat ze snel werken, vaak al binnen een paar weken. Dit verschilt per middel en per persoon. Een enkele biological wordt via een infuus gegeven.

Biologicals voor de behandeling van psoriasis zijn alleen verkrijgbaar via een dermatoloog of verpleegkundig specialist die ervaring heeft met biologicals. De injectiespuiten worden alleen door de ziekenhuisapotheek verstrekt.

Biosimilars

Behalve biologicals zijn er ook biosimilars. Een biosimilar is nagemaakt van een bestaande biological waarvan het patent is verlopen. De werking en bijwerking van biosimilars is bijna hetzelfde als van biologicals.

Voor de behandeling van psoriasis bestaan verschillende biologicals/biosimilars. Deze hebben hun eigen opbouw- en doseringsschema’s. U krijgt van uw behandelaar een boekje met uitgebreide informatie over de biological die u gaat gebruiken.

Biologicals worden ingedeeld naar het ontstekingseiwit waarop zij een remmend effect hebben.

• TNF remmer remt ontstekingseiwit tumornecrosefactor-alfa (TNF-alfa)
  Adalimumab (Humira, Hyrimoz)
  Certolizumab (Cimzia)
  Eternacept (Enbrel)
  Infliximab (via infuus)
• IL-12 / IL-23 remmer remt ontstekingseiwitten interleukine 12 en 23 
  Ustekinumab (Stelara)
• IL-23 remmer remt ontstekingseiwit interleukine 23
  Guselkumab (Tremfya)
  Risankizumab (Skyrizi)
  Tildrakizumab (Ilumetri)
• IL-17 remmer remt ontstekingseiwit interleukine 17
  Ixekizumab (Talz)
  Brodalumab (Kyntheum)
  Secukinumab (Cosentyx)

We schrijven biologicals pas voor als blijkt dat andere mogelijke behandelingen onvoldoende werken of te veel bijwerkingen geven. Daar zijn drie redenen voor:

• Het effect van biologicals op de lange termijn is nog niet bekend omdat zij nog niet lang bestaan.
• Een biological werkt niet altijd beter dan andere medicatie.
• Biologicals zijn erg duur.

Met andere mogelijke behandelingen bedoelen we lokale behandeling, UVB en middelen als fumaarzuur en methrotrexaat.

In bepaalde gevallen mogen biologicals niet gebruikt worden. Dit noemen we ook wel contra-indicaties:

• tuberculose
• hepatitisbesmetting
• hartproblemen 
• kanker in de afgelopen 10 jaar
• nierfunctiestoornissen

Als u een zwangerschapswens heeft, zwanger bent of borstvoeding geeft, moet u dit aan uw dermatoloog melden. Van de meeste biologicals is niet bekend of ze veilig tijdens de zwangerschap gebruikt kunnen worden. En de meeste biologicals komen in de moedermelk terecht. We raden een behandeling met biologicals daarom meestal af als u een zwangerschapswens heeft, zwanger bent of borstvoeding geeft. De dermatoloog bespreekt met u wat in uw geval mogelijk is.

Onderzoeken

Voordat de behandeling begint, krijgt u verschillende onderzoeken.

• Bloed en urineonderzoek
  We onderzoeken uw bloed op aanwezige infecties (Hepatitis B, C en HIV), en we doen een algemeen bloedonderzoek. Daarbij kijken we onder andere naar de ontstekingswaarde (CRP) en de nier- en leverfunctie.
• Tuberculosescreening
  We verwijzen u naar de longarts voor een tuberculosescreening. Biologicals verhogen de kans op tuberculose (tbc). Ook tbc die u mogelijk in het verleden heeft doorgemaakt kan door een biological opnieuw geactiveerd worden.
• Meting van ziekteactiviteit
  We meten de ernst van de psoriasis met de PASI-score (Psoriasis Area and Severity Index). De score loopt van 0 tot 72. En we meten de invloed van de psoriasis op uw kwaliteit van leven via een vragenlijst, de DLQI (Dermatology Life Quality Index).

Reizen naar het buitenland

Als u van plan bent een verre reis te gaan maken, adviseren we u benodigde vaccinaties te gaan halen vóór de start van de behandeling. Uw behandelaar bespreekt dit met u.

Zelf toedienen

De meeste biologicals kunt u zelf thuis toedienen via een injectie. Alleen Infliximab krijgt u via een infuus toegediend. Op de polikliniek Dermatologie leert de verpleegkundige of verpleegkundig specialist u hoe u moet injecteren. Hij/zij leert u welke controles belangrijk zijn en hoe u de injectie plaatst.

Checklist bij toediening

Voor toediening van een biological is het belangrijk dat u eerst de volgende vragen beantwoordt:

1. Moet u binnenkort een operatie ondergaan of een grote tandheelkundige ingreep? (Een gaatje vullen of een vulling vervangen valt hier niet onder.)
2. Heeft u wondjes, uitslag of gebitsproblemen die niet goed genezen?
3. Heeft u koorts, keelpijn of bent u verkouden? 
4. Heeft u pijn bij het plassen of heeft u diarree? 
5. Bent u kortademig of heeft u last van gezwollen enkels?
6. Gebruikt u antibiotica?
7. Heeft u benauwdheidsklachten of moet u vaak hoesten?
8. Heeft u bijwerkingen gehad na de vorige injectie?
9. Bent u zwanger of heeft u een zwangerschapswens?
10. Bent u in het buitenland geweest of van plan naar het buitenland te gaan?

Als u een van deze vragen met ja beantwoordt, neem dan contact op met de polikliniek Dermatologie.

Bijwerkingen

De bijwerkingen verschillen per biological. Lees voor de start de bijsluiter van uw biological.

Afbouwen van de biologicals

Gebruikt u minimaal 12 maanden dezelfde biological en zijn uw huidklachten 6 maanden of langer onder controle? Dan kunnen we de periode tussen de injecties misschien verlengen. Uw behandelaar bespreekt dit met u en begeleidt u hierbij.

Huisarts

Wij sturen uw huisarts een brief om te laten weten dat u gestart bent met een biological. Zo weet de huisarts wat voor medicatie u gebruikt en krijgt u ook automatisch een oproep voor bijvoorbeeld de griepprik.

Koel bewaren

Bewaar de injecties bij 2°C tot 8°C (in de koelkast). U mag ze niet invriezen. Bescherm de injectie tegen zonlicht. Bewaar geneesmiddelen altijd zo dat kinderen er niet bij kunnen.

Zorg er ook tijdens vervoer voor dat uw biological koel blijft. Doe de biological bijvoorbeeld in een koeltas of een koelbox. Bedenk van tevoren of u de biological koel kunt vervoeren. Gaat u met het vliegtuig naar het buitenland? Vraag dan bij uw luchtvaartmaatschappij hoe u de biological koel kunt vervoeren. Soms is het ook nodig dat u meldt dat u een biological meeneemt.

Reizen naar het buitenland en vaccinaties

Gebruikt u een biological en gaat u naar het buitenland? Bespreek dit dan eerst met uw behandelaar. We raden het af naar landen zonder goede medische en hygiënische voorzieningen te reizen. Vanwege een verhoogd risico op tuberculose raden we het ook af om op reis te gaan naar Azië, Afrika, voormalige Oostbloklanden, Portugal en Midden-Amerika. Gaat u toch naar een van deze gebieden, laat dan 6 weken na terugkomst een Elispot-test doen. Dan kunnen we zien of u besmet bent geweest met tuberculose.

Let op met vaccinaties
Als u een biological gebruikt, mag u niet gevaccineerd worden met levende vaccins. Dit betekent dat u geen vaccinatie mag krijgen tegen bijvoorbeeld pokken of gele koorts. Als u wilt reizen naar een land waarvoor u een vaccinatie nodig heeft met een levend vaccin, dan is het verstandig u te laten vaccineren voordat u start met een biological. Gebruikt u al een biological, neem dan contact op met uw behandelaar. Geïnactiveerde vaccins zoals de griepprik en coronavaccinatie zijn wel veilig om te nemen.

Medicijnpaspoort
Neem uw medicijnpaspoort mee naar het buitenland. Dat is handig als u daar naar het ziekenhuis moet. Of als de douane uw biological wil controleren. Zorg ervoor dat dit in uw medicijnpaspoort staat:

• de biological die u bij zich heeft
• de naam van uw behandelaar
• de naam, het adres en het telefoonnummer van uw ziekenhuis

(Geplande) operatie

Vertel bij een (geplande) operatie altijd dat u een biological gebruikt. Als u een operatie moet ondergaan, moet u soms stoppen met het gebruik van de biological. Dit gebeurt in overleg met de anesthesioloog, chirurg en uw dermatoloog. Als er na de operatie geen (wond)infecties optreden, kunt u binnen enkele dagen tot weken na de ingreep verder met uw biological.

Tandheelkundige ingreep

Vertel bij een grote tandheelkundige ingreep (zoals wortelkanaalbehandeling, implantaten of een kies trekken) altijd dat u een biological gebruikt. Zorg voor een goede mondhygiëne en regelmatige controles.

Bij vragen of problemen kunt u contact opnemen met de polikliniek Dermatologie.

Polikliniek Dermatologie
088 250 6433

Apotheek Diakonessenhuis
088 250 5060

Vindt u iets onduidelijk beschreven? Of ontbreekt er informatie? Dat horen wij graag. U kunt opmerkingen over de tekst doorgeven via [email protected].