Nierstenen: onderzoek en behandeling

Het urinewegstelsel

Om te begrijpen wat een niersteen is, is het goed om iets te weten over het urinewegstelsel.

• De nieren liggen onder de ribben, aan de achterzijde van het lichaam. Ze filteren afvalstoffen uit het bloed. Na het filteren blijft er water met afvalstoffen over: urine.
• De urine stroomt via de urineleiders (ureter) naar de blaas.
• De blaas slaat de urine op. Als u plast, perst de blaas de urine door de plasbuis (urethra) naar buiten. Dit stelsel werkt hetzelfde voor zowel mannen als vrouwen.

Hoe ontstaat een niersteen?

In de urine zitten afvalstoffen en overtollige mineralen. Deze plast u normaal gesproken uit. Als er te veel afvalstoffen en mineralen in de urine zitten, kunnen deze een kristal vormen. Als u de kristallen niet uitplast, kunnen deze in de nier uitgroeien tot nierstenen.

Welke klachten geeft een niersteen?

Zolang de niersteen nog in de nier zit, zult u hier meestal weinig of geen klachten van ondervinden. Zodra de steen de nier verlaat, gaat hij via de urineleider naar de blaas. Via deze weg kan de niersteen het lichaam verlaten. Bij kleine nierstenen kan dit zonder klachten gebeuren.

Als de niersteen niet door de urineleider past, kan deze de urineleider blokkeren. De urine kan dan niet meer naar de blaas en stroomt terug naar de nier. Dit geeft erge druk- en pijnklachten in de zij, onderbuik of zijkant van de buik. Dit noemen we ook wel kolieken.

Andere klachten zijn:

• bewegingsdrang
• overmatig zweten
• misselijkheid en braken
• bloed in de urine
• als de steen zorgt voor een infectie kan er hoge koorts ontstaan met soms koude rillingen

Voorafgaand aan uw afspraak op de polikliniek, krijgt u een aantal onderzoeken (zie kopje 'Welke onderzoeken doen we?'). Op de polikliniek heeft u vervolgens een gesprek met de uroloog. Deze bespreekt met u de uitslagen van de onderzoeken en de behandelopties (zie kopje 'Welke behandelingen zijn er mogelijk?').

Om vast te stellen of u een niersteen heeft, doen we de volgende onderzoeken.  

• Bloedonderzoek. Hierbij kijken we naar de hoogte van het kreatinine, een afvalstof die iets vertelt over de werking van de nieren. Hoe hoger het kreatinine, hoe minder de werking van de nieren. Als een nier de urine niet kan afvoeren, loopt het kreatinine snel op en kan er nierschade ontstaan.
• Urineonderzoek. Hierbij kijken we naar sporen van rode bloedcellen in de urine. De aanwezigheid van rode bloedcellen kan wijzen op nierstenen.
• Radiologisch onderzoek. Dit kan een CT scan, echografisch onderzoek of een röntgenfoto van de buik zijn. Een niersteen is met radiologisch onderzoek vaak goed te vinden. Meer informatie vindt u in de folders:
  • CT-scan bij vermoeden van nierstenen (CT steenprotocol) | Diakonessenhuis
  • Echografie van de onderbuik | Diakonessenhuis
  • Röntgenonderzoek in het algemeen | Diakonessenhuis

Een arts beoordeelt de uitslagen en bespreekt deze met u.

De behandeling van een niersteen hangt af van:

• de plek van de steen
• de grootte van de steen
• de klachten die de steen geeft
• de uitkomsten van het bloed- en urineonderzoek

Uw arts bespreekt met u welke behandeling voor u het beste is. Hieronder leest u wat de mogelijkheden zijn.

Afwachten

Soms adviseren we om af te wachten. Dit gebeurt meestal alleen bij stenen onder de 5 millimeter. In een poging om de steen op te vangen kunt u uw urine zeven. Besluit u in overleg met de uroloog tot afwachten? Of bent u in afwachting van een ingreep? Naast (pijn)medicatie kunt uw klachten verlichten met een kruik, warm bad of een warme douche. De ontspanning die dit geeft, leidt soms tot een spontane lozing van de steen.

(Pijn)medicatie

Bij afwachten schrijven we vaak pijnstilling voor en/of medicatie die de urineleider wat kan ontspannen. Dit kan helpen om de steen pijnloos en makkelijker uit te plassen. Zie voor meer informatie over de behandeling met medicatie: Behandeling van koliekpijn bij een urinesteen | Diakonessenhuis

Niersteenvergruizing

Bij niersteenverguizing worden de nierstenen met uitwendige schokgolven vergruisd tot hele kleine deeltjes. Dit gebeurt met een niersteenvergruizer. Of de niersteen geschikt is voor behandeling met de vergruizer, hangt af van de plek, grootte en hardheid van de steen. Dit wordt bepaald na radiologisch onderzoek. De niersteenvergruizing is een radiologische ingreep die plaatsvindt op de afdeling Radiologie. Meer informatie vindt u in de folder: Niersteenvergruizing | Diakonessenhuis

Ureterorenoscopie (URS), behandeling via de plasbuis

De ureterorenoscopie is een ingreep die plaatsvindt op de operatiekamer. De uroloog gaat met een dun hol kijkinstrument via de plasbuis en de blaas de urineleider in. Als de niersteen gevonden is, wordt deze met een korfje gepakt en verwijderd. Een grote steen wordt eerst kleiner gemaakt met een laser. Meer informatie vindt u in de folder: Ureterorenoscopie (URS) | Diakonessenhuis

Urineleider verwijden met een JJ-katheter

Een JJ-katheter is een dun slangetje dat van de nier naar de blaas loopt. Aan beide uiteinden van de katheter zit een krul. De ene krul ligt in de nier, de andere in de blaas. Met een JJ-katheter houden we de urineleider open zodat de urine altijd van de nier naar de blaas kan lopen. De JJ-katheter zorgt er ook voor dat de urineleider wijder wordt, waardoor kleine niersteenfragmenten makkelijker kunnen passeren. Meer informatie vindt u in de folder: Plaatsen van een JJ-katheter | Diakonessenhuis 

Percutane nefrolitholapaxie (PNL), behandeling door de huid heen

Grote stenen die we niet met een ureterorenoscopie kunnen behandelen, kunnen met een PNL verwijderd worden. Bij deze ingreep prikken we de nier door de huid heen aan met een naald. Vervolgens brengen we een hol buisje in de nier. Via dit buisje verwijderen we de niersteen. Na deze ingreep blijft soms tijdelijk een JJ-katheter achter met soms ook een uitwendige nier-drain. Meer informatie vindt u in de folder Behandeling van een grote niersteen (percutane nefrolitholapaxie) | Diakonessenhuis

Als u een niersteen heeft gehad, heeft u helaas een grote kans op een nieuwe niersteen. Deze kans is 50% binnen tien jaar. U kunt deze kans kans verkleinen met de volgende leefregels:

• Drink voldoende zodat u ongeveer 2 liter per dag plast. Het belangrijkste is dat de urine helder en licht geel van kleur is.
• Eet minder dierlijke eiwitten. Dit zit vooral in vlees
• Eet minder zout
• Eet regelmatig citrusvruchten zoals mandarijnen, sinaasappels en grapefruit. Citrusvruchten maken de urine iets zuurder. Dit kan de aanmaak van nierstenen voorkomen.

Met vragen kunt u terecht bij de Polikliniek Urologie. Dit kan via 088 250 6327 of via de app BeterDichtbij (als u al patiënt bent op de polikliniek).

Polikliniek Urologie
088 250 6327

Vindt u iets onduidelijk beschreven? Of ontbreekt er informatie? Dat horen wij graag. U kunt opmerkingen over de tekst doorgeven via [email protected].

Bij het maken van deze folder maakten we gebruik van:

• nieren.nl
• Stenenboek - Alles over urologie